Ο χιονιάς του Φεβρουαρίου 2021 και άλλοι ιστορικοί χιονιάδες

Ο χιονιάς του Φεβρουαρίου 2021 και άλλοι ιστορικοί χιονιάδες.

Όλοι σήμερα αναγνωρίζουμε οτι  ο «ευαίσθητος πυρήνας» των έντονων καιρικών φαινομένων,  δεν είναι τα φυσικά φαινόμενα αυτά καθ’ εαυτά, αλλά ο άνθρωπος, η ευημερία και η ασφάλειά του. Η αρμοδιότητα μελέτης των φαινομένων ανήκει στους επιστήμονες και  η προστασία του πολίτη στο Κράτος.  Οι επιστήμονες πολλές φορές καλούνται από τα ΜΜΕ και την Πολιτεία να εκφέρουν τις απόψεις τους σχετικά με την προβλεπόμενη ένταση και την σφοδρότητα των φαινομένων. Οι μεν για να πληροφορήσουν και να ενημερώσουν (  κάποιες φορές και να εντυπωσιάσουν)  το κοινό τους , οι δε για να λάβουν μέτρα για την αποφυγή επικίνδυνων καταστάσεων.  Στην αποτίμηση μιας κακοκαιρίας δεν αρκούν μόνο μετρήσιμα μεγέθη κάποιων μετεωρολογικών παραμέτρων , αλλά χρειάζεται πολλές φορές και ποιοτική ερμηνεία αυτών των μεγεθών , καθώς τα συστήματα επηρεάζουν και διαφορετικά της περιοχές ανάλογα με την κίνησή τους . Ως παράδειγμα φέρνω το 2004 που το χιόνι στη Μαλακάσα έφτασε το ένα μέτρο και στην Αθήνα είχαμε 10 με 15 cm ύψος χιονιού, ενώ αντίθετα φέτος, είχαμε ύψος χιονιού περί το μισό μέτρο στη Μαλακάσα,  αλλά 20 με 25 cm χιόνι στο κέντρο της πόλης .

Η ανάπτυξη του θέματος με αναφορές σε επιστημονικές παραμέτρους δεν αποτελεί στόχο αυτού του άρθρου και θα περιοριστούμε αναλύοντας συνοπτικά με απλά λόγια  κάθε χιονιά , καθώς ο κάθε χιονιάς έχει τη δική του “προσωπικότητα”. Κάποιες φορές  με δυσμενέστερες συνθήκες ανώτερης ατμόσφαιρας συμβαίνει να χιονίζει λιγότερο σε κάποιες περιοχές καί σε άλλες περισσότερο σε μια περιοχή . Πρώτα όμως ας κάνουμε μια αναδρομή σε πολύ μακρινούς και ξεχασμένους χιονιάδες .

ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΧΙΟΝΙΑΔΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ -ΑΡΙΘΜΟΣ ΗΜΕΡΩΝ ΧΙΟΝΙΟΥ

Αν θέσουμε ως κριτήριο τις ημέρες χιονόπτωσης,  από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα «πρωταθλητής» στις ημέρες χιονόπτωσης είναι το έτος 1929 με 15 ημέρες  κι ακολουθούν με 12 ημέρες, τα 1992, 1983 και 1911. Τα τελευταία χρόνια μετά το 1992 (όπου καταγράφηκαν πάνω από 10 ημέρες συνεχούς χιονόπτωσης) η χιονόπτωση στην Αθήνα έχει μειωθεί αισθητά, ενώ τα τελευταία 35 χρόνια (1985-2020) έχουν υπάρξει 5 τελείως “αχιόνιστα” χρόνια. Τον χειμώνα 1991-1992 είχαμε 19 μέρες χιονόπτωσης ενώ ακολουθεί ο χειμώνας 1948-49 με 17 ημέρες και ο χειμώνας 1982-83 με 15 ημέρες.

Από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα το 1911  ήταν μια χρονιά με ένα δύσκολο Φεβρουάριο όπου ο χιονιάς το πρώτο δεκαήμερο ήταν ιδιαίτερα έντονος  Η μέγιστη θερμοκρασία στο Θησείο στις 10/2 ήταν -0,3 βαθμοί Κελσίου και το χιόνι έμεινε στην Αθήνα για τέσσερις ημέρες. Το 1929 στις 7 Ιανουαρίου  η  βαρυχειμωνιά που είχε ενσκήψει στην Αθήνα κράτησε δυό μέρες και οι εφημερίδες της εποχής αναφέρονταν σε “ένα σπάνιο φαινόμενο” , μιλούσαν για χιόνι και δριμύ ψύχος στην πρωτεύουσα, όπως και σε ολόκληρη την ανατολική Ελλάδα, όπου επικρατούσαν χιόνια και παγετός. Στη γειτονική Τουρκία ο Βόσπορος είχε παγώσει φαινόμενο το οποίο είχε παρατηρήσει από την αρχαιότητα ο Ηρόδοτος.

Το 1934 -15 Φεβρουαρίου  η Αθήνα βίωσε έναν από τους μεγαλύτερους χιονιάδες που έχουν καταγραφεί.  Σε εκείνον τον χιονιά καταγράφηκε η μικρότερη ελάχιστη θερμοκρασία όλων των ετών Στις 16 Φεβρουαρίου 1934, στη Γεωπονική Σχολή, το θερμόμετρο έδειξε -10,4 βαθμούς Κελσίου.

Τον Ιανουάριο του 1942 μέσα στην Κατοχή, ήρθε να προστεθεί και ένας από τους πιο άγριους χειμώνες, με το θερμόμετρο να πέφτει στους έξι βαθμούς κάτω από το μηδέν, ενώ το 1963 στις 25 Ιανουαρίου το  θερμόμετρο στην Αθήνα κατέβηκε στους -1,4 βαθμούς Κελσίου . Η θερμοκρασία στο κέντρο ήταν -3 βαθμοί Κελσίου και την επομένη χιόνιζε  ξανά στα βόρεια προάστια .Το 1964 στις 17 Ιανουαρίου χιόνιζε στην Αθήνα και η πλατεία Συντάγματος σκεπάστηκε με ένα λεπτό στρώμα χιονιού.

Αν αναλογιστούμε κάτω από ποιές συνθήκες διαβίωσης  ζούσαν οι Αθηναίοι αλλά και οι κάτοικοι άλλων περιοχών της Ελλάδος εκείνα τα χρόνια  , αμέσως θα κατανοήσουμε  γιατί ο χαρακτηρισμός μιας κακοκαιρίας ως πρωτοφανούς ή με σειρά κατάταξης, δεν εξαρτάται μόνο από πόσους βαθμούς Κελσίου είχε η ατμόσφαιρα, αλλά κυρίως αν στο σπίτι τους με το μαγκάλι ή την σόμπα της δεκαετίας του 60 που διέθεταν  αν θα μπορούσαν να ζεσταθούν ή όχι.  “Τον χιονιά δεν τον μετράς,, τον βιώνεις “. Αυτό βέβαια ισχύει και σήμερα . 

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΧΙΟΝΙΑΔΕΣ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 40 ΧΡΟΝΙΑ – ΒΙΝΤΕΟ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ

Σε αυτή την ενότητα τα σχετικά βίντεο που παρουσιάζουν την κίνηση των συστημάτων μπορεί να μην αφορούν τον μέσο αναγνώστη, αλλά αν τα δείτε,  θα κατανοήσετε έστω και οπτικά οτι στον κάθε χιονιά η ροή της ατμόσφαιρας δεν είναι πάντοτε η ίδια καθώς ο κάθε χιονιάς έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και παρουσιάζει πολλές διαφορές με τον άλλους και σχετίζεται με τις περιοχές προέλευσης των αερίων μαζών , την αστάθεια στην ατμόσφαιρα κλπ.

 1983 – 18 Φεβρουαρίου Το 1983 ξεκίνησε με κρύο και ανήμερα Πρωτοχρονιάς χιόνισε στην Αθήνα (έκτοτε αυτό ξανασυνέβη μόνο μια φορά – το 1992) Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1982-83 χιόνισε 15 φορές στην Αθήνα. Μάλιστα στις 17/2, ξεκίνησε να χιονίζει το μεσημέρι και μέχρι το απόγευμα είχε ήδη 10 πόντους χιόνι στα προάστια της Αθήνας.

Παρατηρούμε στο βίντεο την  εξέλιξη του χιονιά το 1983 στον χάρτη των 500hPa

Διακρίνουμε παραπάνω το κυρίως κύμα  στις 18 με 19/2/1983,  όταν το ύψος χιονιού στο κέντρο της Αθήνας έφτασε τα 10-15 cm και είχαμε μεγάλη ένταση χιονοπτώσεων με διάρκεια 12 ώρες. Ο χιονιάς συνεχίστηκε κατά περιόδους μέχρι το τέλος του μήνα, χωρίς οι χιονοπτώσεις να είναι ιδιαίτερα ισχυρές αλλά καθημερινές, με παρατεταμένη χαμηλή θερμοκρασία  η οποία έπεσε ακόμα και χαμηλότερα από τους -5 βαθμούς  στο κέντρο της Αθήνας.  Στον Τύπο της εποχής η επέλαση του χιονιά χαρακτηρίστηκε “εισβολή εκ Σιβηρίας”, σε συνδυασμό με την επίσκεψη του  πρωθυπουργού της ΕΣΣΔ, Βιατσεσλάβ Τιχόνοφ στην Αθήνα.

1987-9 Μαρτίου . Παρότι  ο μήνας Μάρτιος είναι  ανοιξιάτικος , ουσιαστικά κατεγράφη ως «ο χειμώνας του 1987″ . Εκείνη τη χρονιά είχαμε τη μεγαλύτερη χιονόπτωση για μήνα Μάρτιο. Χιόνιζε για ένα δεκαπενθήμερο συνεχόμενα, με μικρά διαλείμματα και η κακοκαιρία ξεκίνησε λίγο μετά την ηλιόλουστη Καθαρά Δευτέρα και από τις 4 του μήνα άρχισε μια πρωτοφανής σε διάρκεια χιονόπτωση, που επαναλήφθηκε στις 5, 6, 8, 9, 11, 12 και 13 Μαρτίου, με εντονότερα φαινόμενα στις 9 του μήνα.

Η εξέλιξη του χιονιά το 1987στον χάρτη 500hPa

Διακρίνεται το κυρίως κύμα από τις 2 Μαρτίου μέχρι τα μέσα του μήνα, όπου στις 9 Μαρτίου είχαμε ύψος χιονιού στο κέντρο της Αθήνας τα 10-15 cm , 12 ώρες χιονόπτωσης με μεγάλη ένταση. Ήταν ο ψυχρότερος Μάρτιος που έχει καταγραφεί τα τελευταία εξήντα χρόνια στην Ελλάδα και για την Αθήνα ήταν ο ψυχρότερος των τελευταίων 150 χρόνων.

1992- 22 Φεβρουαρίου . Το Σάββατο 22 και Κυριακή 23 του μηνός είχαμε το κορύφωμα του χιονιά . Το χιόνι είχε αρχίσει από το Σάββατο το πρωί, με μια μικρή διακοπή το μεσημέρι, έναρξη το απόγευμα κατά τις 19:00 , παύση τα χαράματα της Κυριακής και εκ νέου το σφοδρότερο κύμα από τις 5:30 μεχρι τις 16:00 το απόγευμα της Κυριακής.

Παρατηρούμε στο βίντεο την  εξέλιξη του χιονιά τον Φεβρουάριο 1992 στον χάρτη 500hPa,

Στο βίντεο παρατηρούμε την εξέλιξη του χιονιά στον χάρτη 500hPa, όπου διακρίνεται όλο το κύμα από τις 20 έως και τις 24 του μηνός

1992-18 Μαρτίου . Ο  χιονιάς αυτός είχε χιονόπτωση μεγάλης έντασης με διάρκεια όμως μιας ώρας και ύψος χιονιού τα 5-8 Cm

Παρατηρούμε στο βίντεο την  εξέλιξη του χιονιά στον χάρτη 500hPa,

2002 – 3 με 4 Ιανουαρίου : Τον Γενάρη του 2002 έπεσε το πρώτο χιόνι της νέας χιλιετίας, με χαμηλές θερμοκρασίες αλλά και έντονη χιονόπτωση για μισή ώρα, με αποτέλεσμα να ντυθεί στα λευκά το κέντρο για λίγες όμως  ώρες. Στις  3-4/1/2002 είχαμε 10 με 20 cm χιόνι στο κέντρο με μεγάλη ένταση κατά διαστήματα και συνολική διάρκεια 48 ώρες  . Η 6η Ιανουαρίου ήταν η ψυχρότερη ημέρα 50ετίας με μέγιστη θερμοκρασία μόλις 0.3 βαθμούς στη επιφάνεια και στα 850 hPa είχαμε -11 βαθμούς Κελσίου

Η εξέλιξη του χιονιά το 2002 στον χάρτη 500hPa

2004  12 με 13 Φεβρουαρίου : Ο πρώτος πραγματικά δυνατός χιονιάς για την πρωτεύουσα ήρθε μετά τα μεσάνυχτα της 12ης Φεβρουαρίου. Έτσι το πρωί της 13ης βρήκε την Αθήνα ντυμένη στα λευκά μέχρι και τα νότια προάστια.  Στον Άλιμο και στο Παλαιό Φάληρο είχαν να δουν χιόνι από το 1987. Στο κέντρο της Αθήνας 12-13/2/2004 είχαμε 10-15 cm χιόνι, πολύ μεγάλη ένταση και διάρκεια της χιονόπτωσης για 20 ώρες  Ο χιονιάς αυτός έφερε χιόνι ενός μέτρου στη Μαλακάσα και την Τσικνοπέμπτη πολλοί αποκλείστηκαν στα κέντρα που διασκέδαζαν . Είχαμε ολικό παγετό στη Νέα Φιλαδέλφεια με -1.2  βαθμούς Κελσίου μέγιστη θερμοκρασία  και θερμοκρασίες -42 και -14 βαθμούς στα 500 και 850 hPa αντίστοιχα.

Η εξέλιξη του χιονιά το 2004 στον χάρτη 500hPa

2006-ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ Μεταξύ  23-25/1/2006 είχαμε χιονόπτωση 5 cm στο κέντρο,  με μέτρια ένταση και συνολική διάρκεια χιονοπτώσεων τις  30 με 40 ώρες στην Αθήνα

Η εξέλιξη του χιονιά το 2006 στον χάρτη 500hPa

2008 16 Φεβρουαρίου- Εκείνη τη χρονιά είχαμε 15-25 cm χιόνια στο Κέντρο της Αθήνας , πολύ μεγάλη ένταση με διάρκεια περίπου 30 ώρες. O χιονιάς  επηρέασε πολλές περιοχές, κυρίως της κεντρικής και νότιας Ελλάδας .Το χιόνι ήταν έντονο στα δυτικά τμήματα της Αττικής όπου σε ορισμένες περιοχές το ύψος του έφτασε ακόμα και τους 50 πόντους. Το πρωινό της 17ης Φεβρουαρίου σημειώθηκαν πολύ χαμηλές ελάχιστες θερμοκρασίες σχεδόν σε ολόκληρη την χώρα Στην Αθήνα( Ελληνικό) : -1.0oC,  Θεσσαλονίκη -3.0oC , Ηράκλειο  3.8oC , Λάρισα -3.4oC,  Βόλος -3.0oC,  Καβάλα -4.6oC,  Ιωάννινα -7.2oC,   Στην ανώτερη ατμόσφαιρα στα 850 hPa είχαμε -12 βαθμούς Κελσίου

Κλειστοί παρέμειναν οι δρόμοι γύρω από τους ορεινούς όγκους της Πάρνηθας, του Υμηττού και της Πεντέλης ενώ χωρίς ρεύμα έμειναν περιοχές στη Σαλαμίνα, Ασπρόπυργο, Νέα Μάκρη, Κερατοβούνι και Άγιο Στέφανο.

Η ΕΜΥ τότε με έκτακτο δελτίο της προειδοποιούσε για ακραία καιρικά φαινόμενα: με σημαντική πτώση  θερμοκρασίας, χιονοπτώσεις: στην Ελλάδα  αλλά και την Αττική , πιθανώς κατά τόπους ισχυρές. Ο πρώην συνάδελφος κ. Δημήτρης  Ζαικόπουλος στο βιβλίο του έχει κάνει μια χρονολογική κατάταξη των κυριότερων χιονιάδων που επηρέασαν την Αθήνα τα τελευταία 40 χρόνια .Με μια γρήγορη ματιά έχεις μια πλήρη εικόνα του καιρού.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2021 H κακοκαιρία που επηρέασε την ανατολική Ελλάδα κατά την διάρκεια του δεύτερου κύματος στην Αττική είχε διάρκεια χιονοπτώσεων 36 ώρες και στο κέντρο της Αθήνας 24 ώρες  Οι χιονοπτώσεις ξεκίνησαν τα ξημερώματα Δευτέρας κυρίως στα δυτικά και βόρεια τμήματα της Αττικής και τα φαινόμενα κατά της διάρκεια της νύχτας της Δευτέρας συνεχίστηκαν και στο κέντρο της πόλης. Οι χιονοπτώσεις ήταν πυκνές καθ’ όλη τη διάρκεια της Τρίτης 16/02 σε όλο τον Νομό με  πολύ μεγάλες εντάσεις στο κέντρο όπου συνοδεύτηκαν από ύψος χιονιού περί τα 20-25 cm.

Πολλοί συνάδελφοι και φορείς έχουν διατυπώσει τις απόψεις τους για την κατάταξη του χιονιά με βάση κάποια κριτήρια ή απαντούν σε κάποια ερωτήματα .  Ο κ. Ζιακόπουλος  σε σημερινό δημοσίευμα του κάνει την δική του κατάταξη λαμβάνοντας ως κριτήρια τις μετρήσεις της θερμοκρασίας της ανώτερης ατμόσφαιρας ,  των υψών των χιονοπτώσεων και την έκταση των χιονοστρώσεων .  Σε απλά ερωτήματα για το ίδιο θέμα απαντά και το  meteo.gr

Στο Δελτίο Τύπου που εξέδωσε σήμερα η ΕΜΥ η πρόσφατη χιονόπτωση χαρακτηρίζεται ως μια από τις εντονότερες των τελευταίων 40 ετών, χωρίς να τίθεται  κάποια “σειρά κατάταξης” . Αυτό γίνεται διότι οι χιονιάδες όπως διαπιστώσατε δεν συγκρίνονται μόνο ως προς την ένταση ή την διάρκειά τους,  αλλά και ως προς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχουν κάθε φορά  που παρουσιάζονται.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ανέφερα σε ανάρτησή μου στο Twitter πριν λίγες ημέρες , όπου παρουσιάστηκε η διαφορά μεταξύ των δύο χιονιάδων σε διαφορετικές χρονιές και εξηγούμε τώρα οτι αυτό οφείλεται λόγω της συνοπτικής κατάστασης της ατμόσφαιρας που επικρατούσε στις δύο παραπάνω περιπτώσεις , παρότι  τελικώς είχαμε ανάλογα αποτελέσματα από πλευράς χιονοπτώσεων . Καθίσταται σαφές,  ότι πέραν των μετρήσιμων μεγεθών η επιστημονική κοινότητα καλείται να δώσει και ποιοτική ερμηνεία των καιρικών καταστάσεων,  εργασία που είναι πολύ δύσκολη και επίπονη και για την οποία θα πρέπει αρχικά να τεθούν κάποια κοινά αποδεκτά κριτήρια και κανόνες . 

 Θοδωρής Ν. Κολυδάς