Τον Σεπτέμβριο 2023 μετά την κακοκαιρία Daniel και λίγες μέρες μετά την εξαγγελία του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ, η εφημερίδα”Καθημερινή” φιλοξένησε συνεντεύξεις φορέων του ΕΑΑ καθώς και δική μου, όπου μεταξύ άλλων τόνισα ότι :
“ H συνένωση των δυνάμεων -ειδικά σε περιπτώσεις ακραίων φαινομένων- θα πρέπει να μεταφράζεται σε συμμετοχή στο επιχειρησιακό κομμάτι των αποφάσεων και να μη μείνει μόνο σε συμβουλευτικό ρόλο” . Στο τέλος του 2023 , αυτό το λογικό αίτημα και άποψη, εισακούστηκε άμεσα και, με πρωτοβουλία του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, η Ελληνική Πολιτεία προχώρησε στη δημιουργία Επιτροπής Εκτίμησης Κινδύνου στο ΥΚΚΠΠ, η οποία μέχρι σήμερα έχει επιτελέσει σημαντικό έργο στην αξιολόγηση του κινδύνου των διαφόρων κακοκαιριών που έχουν επηρεάσει την χώρα μας. Οι Διευθυντής Ερευνών του ΕΑΑ και του Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου της ΕΜΥ, μαζί με άλλους επιστήμονες και επιχειρησιακούς φορείς της Πολιτικής Προστασίας (Πυροσβεστικής, ΕΣΚΕΔΙΚ) με Πρόεδρο τον Γενικό Γραμματέα ΠΠ, απέδειξαν ότι εάν υπάρχει ένα θεσμοθετημένο νομικό πλαίσιο, οι συνεργασίες μεταξύ των φορέων μπορούν να αποδώσουν θετικό έργο προς όφελος των πολιτών.
Σύμφωνα με το πρόσφατο Σχέδιο Νόμου του υπουργείου Ανάπτυξης το οποίο κατατέθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2024 προβλέπεται η κατάργηση της μεταφοράς της εποπτείας του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, δεδομένου ότι δρομολογείται η σύναψη μνημονίου συνεργασίας (Memorandum of Understanding – MoU) μεταξύ του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και του φορέα, μέσω του οποίου θα επιτευχθεί ο σκοπός της προτεινόμενης ρύθμισης.
Με το παραπάνω σκεπτικό (της υπογραφής μνημονίων) , καθίσταται σαφές ότι ανάλογες κινήσεις θα πρέπει να γίνουν και μεταξύ άλλων φορέων του Δημόσιου Τομέα που διαθέτουν και παράγουν Γεωχωρικά Δεδομένα, όπως για παράδειγμα τα δεδομένα από τα υδρομετρικά δίκτυα του Ινστιτούτου Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων του ΕΛΚΕΘΕ . Το Ινσιτούτο διαθέτει αξιόλογο δίκτυο με 89 σταθμούς σε ποτάμια και λίμνες, που μετράνε τη στάθμη του νερού σε πραγματικό χρόνο και μπορούν να ειδοποιήσουν τις Αρχές έγκαιρα σε περίπτωση πλημμύρας .Το δίκτυο αυτό ουσιαστικά ξεκίνησε το 2001 όταν τοποθετήθηκε ο πρώτος σταθμός στη Ρόδο, μέσω του προγράμματος Life της Ε.Ε. Τα επόμενα είκοσι χρόνια οι καλές πρακτικές του ΕΛΚΕΘΕ κατάφεραν να το επεκτείνουν μέσω χρηματοδότησης από διάφορα ερευνητικά έργα. Ακριβώς το ίδιο σκεπτικό είχε ακολουθηθεί από το ΕΑΑ στις αρχές του 21ου αιώνα και σήμερα διαθέτει δίκτυο 500 Μετεωρολογικών Σταθμών της μονάδας Meteo. Είναι χαρακτηριστικό, ότι οι υδρομετρικοί σταθμοί του ΕΛΚΕΘΕ μπορούν να βοηθήσουν στην έγκαιρη ειδοποίηση πληθυσμών που κινδυνεύουν από πλημμύρα.
Στην παραπάνω εικόνα απεικονίζεται η καταγραφή των μετρήσεων του Πηνειού σε πραγματικό χρόνο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι υδρομετρικοί σταθμοί μπορούν να στέλνουν ειδοποιήσεις όταν ξεπερνιούνται κάποια όρια ασφαλείας που έχουν τεθεί, όπως για παράδειγμα όταν ανεβαίνει πολύ η στάθμη και κινδυνεύει να πλημμυρίσει η περιοχή ή όταν πέσει η στάθμη κάτω από ένα όριο. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην περίπτωση του Daniel χρειάστηκαν περίπου 40 ώρες να κατέβει το νερό από τα Τρίκαλα κοντά στη Λάρισα και πάνω από 70 ώρες για να φτάσει στα Τέμπη, ένα μεγάλο μεγάλο χρονικό διάστημα για την Πολιτική Προστασία, ώστε να απομακρυνθούν πληθυσμοί ανθρώπων ή και να σωθεί μέρος του ζωικού κεφαλαίου .
Πέραν των Ερευνητικών Ινστιτούτων , ανάλογα μνημόνια συνεργασίας θα πρέπει να συνταχθούν και μεταξύ των υπολοίπων φορέων του Δημοσίου , όπως με το Υπουργείο Περιβάλλοντος το οποίο είναι υπεύθυνο για την λειτουργία του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων το οποίο συστηματοποιεί και επεκτείνει προγενέστερα δίκτυα παρακολούθησης, με βάση τις απαιτήσεις και προδιαγραφές της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά (2000/60/ΕΚ) και άλλων σχετικών Κοινοτικών Οδηγιών, όπως η Οδηγία για την προστασία των υδάτων από τη νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης (91/676/ΕΟΚ), η Οδηγία για τη διαχείριση και προστασία των υπόγειων υδάτων (2006/118/ΕΚ) και την Οδηγία για τις ουσίες προτεραιότητας (2008/105/ΕΚ).
Σε πρόσφατη ανάρτησή μου στο Χ με τίτλο “ΜΕΙΝΑΜΕ ΜΟΝΟΙ ” έγινε αναφορά ατις πρόσφατες αποφάσεις για εξαίρεση του ΕΑΑ και στις περσινές μου δηλώσεις στα πλαίσια της συμμετοχής μου στην Επιτροπή της Βουλής, όπου σε σχετικό άρθρο για τις υπαγωγές των Μετεωρολογικών Υπηρεσιών πρότεινα ότι βέλτιστη λύση για την μελλοντική δομή της ΕΜΥ, θα ήταν η μετονομασία της ως Εθνική Μετεωρολογική & Υδρολογική Υπηρεσία ή Αρχή . Συγκεκριμένα πρότεινα η ΕΜΥ να αποτελέσει ένα Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, μια Ανεξάρτητη Δημόσια Αρχή, όπως λειτουργεί η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών- ΑΕΓΜΕ (Πρώην Ινσιτούτο Μεταλλευτικών Ερευνών-ΙΓΜΕ).
Η βασική αποστολή της ΕΜΥ ως Ανεξάρτητης Αρχής θα πρέπει να είναι η προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος, μέσα από την επιστημονική τεκμηρίωση και παρακολούθηση των Μετεωρολογικών και Υδρολογικών ζητημάτων, καθώς και η συνδρομή της σε πάσης φύσης ζητήματα αξιοποίησης της Μετεωρολογικής και Υδρολογικής Πληροφορίας.
Με απλά λόγια η ΕΜΥ θα πρέπει να αποτελέσει τον βασικό επιχειρησιακό κορμό συννένωσης όλων των Μετεωρολογικών και Υδρολογικών Φορέων του τόπου . Η ΕΜΥ ως ανεξάρτητη αρχή και με κατάλληλα μνημόνια συνεργασίας θα μπορεί να συνεργαστεί με όλους τους φορείς , όπως λ.χ. την ομάδα Meteo του ΕΑΑ για να αναπτύξουν ένα Εθνικό Μοντέλο Πρόγνωσης Καιρού , με την Γενική Διεύθυνση Υδάτων του ΥΠΕΝ για να αναπτυχθούν δίκτυα και τεχνικές Υδρολογίας με μεθόδους αντιμετώπισης των πλημμυρών, με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) για την παρακολούθηση των Εσωτερικών Υδάτων, κα.
Γεγονός είναι ότι με την σημερινή νομοθεσία η ΕΜΥ “μεταφέρεται με την επωνυμία, τη διάρθρωση, τις αρμοδιότητες, την έδρα και τη χωρική αρμοδιότητα που έχει κατά την έναρξη ισχύος του Νόμου (5075/2023 , Άρθρο 20 παρ 2), αποτελώντας εφεξής, με την επιφύλαξη των παρ. 3 και 4, οργανωτική και εκτελεστική δομή υλοποίησης των στρατηγικών στόχων του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας“ όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά. Προφανώς αυτή η επιλογή της Πολιτείας αποτελεί θέμα υψίστης Εθνικής Προτεραιότητας και Στόχων , ανάλογη αυτής του ιδρυτικού νόμου της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (ΜΥ) του ελληνικού κράτους (Ν. 5258/1931) και τους φιλόδοξους στόχους των οραματιστών, του Πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου και του Υπουργού Αεροπορίας Αλέξανδρου Ζάννα. Βέβαια στο πέρασμα του χρόνου η ρητή διατύπωση του Νόμου ότι η νέα ΜΥ θα «αποτελεί τη Μόνη Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία του κράτους» χαλκεύτηκε και ως προς το πνεύμα αλλά και το γράμμα του νόμου και έτσι έμειναν άλυτες οι παθογένειες μας στο κομμάτι της μετεωρολογικής συνεργασίας για την πραγματοποίηση των εθνικών μας στόχων κάτι το οποίο θα πρέπει να αποφευχθεί στο μέλλον. Παραδείγματα με προβληματική υλοποίηση Νόμων της Ελληνικής Πολιτείας ή των Οδηγιών της ΕΕ σε ανάλογα γεωχωρικά θέματα υπάρχουν πολλά, όπου ένα εξ αυτών ήταν η υλοποίηση της Οδηγίας Inspire (νόμος του κράτους το 2010.
Κλείνοντας υπενθυμίζω ότι η θέση της ΕΜΥ, ως εθνικού αντιπροσώπου στον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO) , επιβάλλεται από τη σύμβαση με αυτόν και της προσδίδει αρμόδιότητες και υποχρεώσεις που απορρέουν εκ των Διεθνών υποχρεώσεων. Η θέση της ΕΜΥ ως ανεξάρτητης Αρχής σε θέματα Μετεωρολογίας και Υδρολογίας θα πρέπει να αποτελεί ουσιαστικά την αρμόζουσα κεντρική και καθοριστική αναθεώρηση του όλου θεσμικού πλαισίου των κατακερματισμένων μετεωρολογικών-υδρολογικών δραστηριοτήτων της χώρας μας. Στο παρόν άρθρο ηθελημένα δεν γίνεται αναφορά για τα στρατιωτικά θέματα Μετεωρολογίας, τα οποία αποτελούν ένα ευαίσθητο τομέα της Εθνικής Αμύνης. Λύσεις πάντως έχουν βρεθεί εσωτερικά σε όλα τα υπουργεία των χωρών Άμυνας της Ευρώπης, όπου οι δομές και οι δραστηριότητές των στρατιωτικών μετεωρολογικών υπηρεσιών είναι διακριτές από αυτές των Εθνικών Φορέων Μετεωρολογίας. Η σύνδεση του στρατιωτικού τομέα δεν παύει να είναι άμεση με τις Εθνικές ΜΥ μέσω ειδικών μνημονίων συνεργασίας, καθώς ασχολούνται με εξειδικευμένα θέματα μετεωρολογίας , όπως αυτά του Διαστημικού Καιρού κ.α . Εάν κληθώ θα καταθέσω εντός του ΥΠΕΘΑ τις απόψεις μου. Η λύση για τη δημιουργία ενός Μετεωρολογικού Κέντρου Υποστήριξης των Ενόπλων Δυνάμεων στο σύνολό τους φαίνεται να είναι η καλύτερη, αλλά αυτή μπορεί να δοθεί μόνο αν την ενστερνιστεί η ανώτατη στρατιωτική ηγεσία. Οι αγαθές προθέσεις στελεχών ή της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΘΑ δεν αρκούν. Έτσι όπως έχει διαμορφωθεί και εξελίσσεται η κατάσταση της επιχειρησιακής μετεωρολογίας στη χώρα μας, η καλύτερη υποστήριξη των πολιτών έχει αρκετό δρόμο, και η πολιτεία θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν της τις επιστημονικές προτάσεις –που προκρίνουν ενίοτε και πολιτικές δράσεις-,ενώ οι εργαζόμενοι του χώρου θα πρέπει να κατανοήσουν, ότι μόνο η εξωστρέφεια, η δουλειά και η ποιότητα των υπηρεσιών και των προϊόντων , μπορούν να φέρουν καλύτερα αποτελέσματα.
Θοδωρής Ν. Κολυδάς
ΥΓ. Όσοι ενδιαφέρεστε να πληροφορηθείτε περαιτέρω για την ΕΜΥ και τον ρόλο που καλείται να διαδραματίσει στο μέλλον, διαβάστε σχετικό άρθρο μου στις 15-9-2023 , γραμμένο ακριβώς μια μέρα μετά τις δηλώσεις του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ.
Η αρθογραφία γίνεται εδώ και χρόνια από το προσωπικό μου ιστολόγιο, με δικούς μου τίτλους και επισημάνσεις. Γνωρίζω πολύ καλά ότι οι επιστημονικές θέσεις παράγουν πολιτικές, όμως ποτέ δεν θα πάψουν και οι μεγάλες κακοκαιρίες να ευαισθητοποιούν και να διδάσκουν όχι μόνο τους μετεωρολόγους, αλλά και τους πολιτικούς, οι οποίοι με τη σειρά τους θα πρέπει να μεριμνούν και να στοχεύουν στις καλύτερες υπηρεσίες του κράτους προς την κοινωνία και τους πολίτες.