Η φονική κακοκαιρία με 39 νεκρούς στις 2 Νοεμβρίου 1977-Προτάσεις υδρολογικού ενδιαφέροντος

Ο Νοέμβριος ονομάζεται από τον λαό και “Βροχάρης” λόγω των πολλών και έντονων βροχοπτώσεων που σημειώνονται στη διάρκειά του. Και αν σε πολλές περιπτώσεις οι βροχές αυτές είναι ευεργετικές για την γεωργία, υπάρχουν και άλλες που είναι καταστροφικές. Ιδιαίτερα, όταν άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους, άλλοι μένουν άστεγοι και προκαλούνται γενικά μεγάλες καταστροφές. Μη ξεχνάμε ότι σε λίγες μέρες κλείνουν 7 χρόνια από τη φονική καταιγίδα που έπληξε τη Μάνδρα Αττικής στις 15 Νοεμβρίου 2017 , ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που κατά τον μήνα Νοέμβριο πλήττεται ιδιαίτερα το Λεκανοπέδιο της Αττικής από σφοδρές βροχοπτώσεις.

Στις 2 Νοεμβρίου του 1977 εκδηλώθηκε μια από τις εντονότερες καταιγίδες που επηρέασε την Αθήνα και τον Πειραιά . Την καταιγίδα την βίωσα ως φοιτητής , καθώς το απόγευμα εκείνης της ημέρας είχα κατέβει στο κέντρο . Λίγο μετά τις 6 το απόγευμα ξεκίνησαν ισχυρές καταιγίδες να πλήττουν τον Πειραιά, οι οποίες σε μια περίπου ώρα επηρέασαν και την Αθήνα με πολύ μεγάλα ύψη βροχής. Η Ακαδημίας που βρισκόμουν είχε γίνει στην κυριολεξία ένα ποτάμι .

Τα μεγαλύτερα ύψη βροχής μετά από ανάλυση των δεδομένων από την ΕΜΥ εκτιμάται ότι ξεπέρασαν τα 150 mm βροχής στα Δυτικά τμήματα της Αττικής τοπικά έφτασαν τα 165mm και πάνω από 100 mm στις συνοικίες του Πειραιά. 

Η ισχυρές καταιγίδες -Ισούετες καμπύλες στις 2 Νοεμβρίου 1977

Εκείνο το απόγευμα ο καιρός στην Αττική έκλεισε από τα δυτικά προς τα ανατολικά και όχι από τα νότια- νοτιοδυτικά όπως συνηθίζεται σε άλλες ιστορικές καταιγίδες.

Στο βίντεο που ακολουθεί μπορούμε να παρακολουθήσουμε μέσα από ένα σύνθετο χάρτη Reanalysis την δημιουργία ενός αβαθούς χαμηλού στον κόλπο της Γένοβας το οποίο κινήθηκε νοτιοανατολικά , ενισχύθηκε στη κεντρική και νότια Ιταλία και από το μεσημέρι της 2ας Νοεμβρίου το κέντρο του βρισκόταν στα ΒΔ της χώρας. Το σύστημα αυτό μας συνέχισε την πορεία του προς τα Α-ΝΑ προκαλώντας μεγάλες καταστροφές το απόγευμα .

Επλήγησαν περισσότερο οι περιοχές που βρίσκονταν κοντά στον Πειραιά και γενικότερα στο δυτικό, κεντρικό και νότιο Λεκανοπέδιο, ενώ αντίθετα στα δυτικά του νομού τα εκτός Λεκανοπεδίου καθώς και στα βόρεια και τα ανατολικά η νεροποντή δεν είχε τόσο καταστροφικό χαρακτήρα.

Στον πίνακα παρατίθενται οι παρατηρήσεις του αεροδρομίου του Ελληνικού , όπου αρχικά είχαμε ένα τυπικά φθινοπωρινό καιρό , ενώ αργότερα οι καταιγίδες άρχιζαν να επηρεάζουν την περιοχή του αεροδρομίου γύρω στις 8 το απόγευμα.

Ήδη από τις 7 το απόγευμα ξεκίνησαν εκτεταμένες διακοπές ρεύματος κυρίως στα δυτικά προάστια αρχικά. Η πτώση κεραυνών προκάλεσε βραχυκύκλωμα στο δίκτυο σειρήνων της αεροπορίας με αποτέλεσμα αυτές να ηχούν για αρκετή ώρα στην Αθήνα και τον Πειραιά εν μέσω της εξελισσόμενης θεομηνίας.

Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ η θεομηνία ΚΑΙ τότε χαρακτηρίζονταν πρωτοφανής . Το ίδιο συμβαίνει σήμερα  σε ανάλογες καταστάσεις …(σχόλιο δικό μου)

Μετά την πρώτη ώρα η κατάσταση ξέφυγε από τον έλεγχο, το ρεύμα άρχισε να κόβεται σε ολοένα και περισσότερες περιοχές, το αεροδρόμιο του Ελληνικού έκλεισε, δρομολόγια του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου διακόπηκαν, ο Κηφισός ξεχείλισε, σε πολλά νοσοκομεία τα χειρουργεία σταμάτησαν και κατέρρευσε μεγάλο κομμάτι του δικτύου του ΟΤΕ.

Η τεράστια ποσότητα υετού (έως 165 τόνοι ανά στρέμμα γης), προκάλεσε την πλημμύρα σε 1.924 υπόγεια του λεκανοπεδίου, ενώ το Αιγάλεω και το Μοσχάτο κηρύχθηκαν σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης.

Περισσότερα από 170 αυτοκίνητα παρασύρθηκαν ενώ, δυστυχώς, δεν έλειψαν και οι θάνατοι, που έφτασαν τους 39 σε Αθήνα και Πειραιά.

Ο ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ 

Ο πλημμυρικός κίνδυνος στην Αθήνα είναι όχι μόνο υπαρκτός, αλλά βέβαιος, ειδικά αν έχουμε ανάλογη βροχόπτωση  με αυτήν του 1977 . Δεν είναι απαραίτητο να είναι της τάξης των βροχοπτώσεων στη Valencia ή παρόμοια με εκείνη που έπληξε το 2023 τον Θεσσαλικό Κάμπο. Σήμερα ξέρουμε ότι σε μια τέτοια ,πλημμύρα θα έχουμε μια τεράστια καταστροφή κυρίως στον Νότο της Αθήνας. Αυτό μας λένε οι χάρτες Επικινδυνότητας σύμφωνα με το νέο Σχέδιο από το ΥΠΕΝ όπου υπάρχει η αναθεώρηση σχεδίου κινδύνων πλημμύρας των λεκανών απορροής του υδατικού διαμερίσματος της Αττικής  στο ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ που κατατέθηκε στις 17-6-2024

ΧΡΗΣΙΜΑ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ

Κλείνω με την επισήμανση της Επιχειρησιακής χρήσης σύγχρονων υδρολογικών εργαλείων όπως είναι το EFAS της υπηρεσίας Copernicus, το οποίο λαμβάνοντας υπόψιν του την τοπογραφία της περιοχής και τις προβλέψεις των μετεωρολογικών μοντέλων κατάφερερε με ακρίβεια να προσδιορίσει 2 μέρες πριν στη Valencia τις περιοχές που θα πλημμύριζαν στα νότια της πόλης. Η ΕΜΥ και η Πολιτική Προστασία με την βοήθεια υδρολόγων μπορούν να αξιοποιήσουν αυτό , αλλά και άλλα χρήσιμα εργαλεία υδρολογικού αντικειμένου. Το  EFAS  παρέχει  πανευρωπαϊκούς χάρτες επισκόπησης των πιθανών πλημμυρών   σε λεκάνες απορροής ή μικρότερες περιοχές έως και 10 ημέρες εκ των προτέρων. Περισσότερες από 70 υπηρεσίες υδρολογικής και πολιτικής προστασίας στην Ευρώπη αποτελούν μέρος του δικτύου EFAS. Οι πληροφορίες του EFAS συμβάλουν  στην  έγκαιρη  ενεργοποίηση  του τρόπου  λειτουργίας της  υπηρεσίας  διαχείρισης έκτακτης   ανάγκης,   μέσω   χαρτογράφησης  για   τη   βελτίωση   της   παρακολούθησης της έκτασης των πλημμυρών. Επιπλέον  υπάρχουν χώρες που διαθέτουν συστήματα πρόγνωσης πλημμυρών . Σε  εθνικό επίπεδο η κάθε χώρα έχει το  δικαίωμα της δημιουργίας του δικού της συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης και πρόγνωσης, το οποίο μπορεί να παρέχει περισσότερες πληροφορίες στα “μέτρα” απαιτήσεων  της  κάθε   χώρας.

Η ΕΜΥ  αποτελεί εταίρο του EFAS  από το 2016 τα τελευταία χρόνια κατάφερε να εισάγει τη χώρα μας σε αυτό το προηγμένο σύστημα προειδοποίησης. Μαζί εντάχθηκε και η Πολιτική Προστασία , οπότε πλέον έχουμε τη δυνατότητα να αντλήσουμε σημαντικές πληροφορίες και προβλέψεις μέσα από το σύστημα αυτό . Στην Ελλάδα μέχρι στιγμής δεν λειτουργεί κανένα Εθνικό Υδρολογικό μοντέλο, και το θέμα θα πρέπει να λυθεί άμεσα,, καθώς πλέον έχει οριστεί αρμόδιος φορέας που θα μπορούσε να το κάνει .

Υπενθυμίζουμε πάντως ότι η Γενική Διεύθυνση Υδάτων ανήκει στο Υπουργείο Περιβάλλοντος , τα εσωτερικά ύδατα τα χειρίζεται το ΕΛΚΕΘΕ και για τις πλημμύρες βασιζόμαστε μόνο στα μετεωρολογικά προιόντα της ΕΜΥ .  Η διάσπαση των φορέων υδρολογικού ενδιαφέροντος αλλά και η επικάλυψη αρμοδιοτήτων πρέπει να αντιμετωπιστεί συνολικά και μάλιστα μας δίνεται η δυνατότητα  αυτή την περίοδο, καθώς ήδη η ΕΜΥ βρίσκεται σε στάδιο προετοιμασίας για την μεταφορά της  στο  ΥΚΚΠΠ . Πρότασή μου είναι με την συναίνεση της Πολιτικής Ηγεσίας αλλά και την στήριξη της Επιστημονικής Κοινότητας , να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες ώστε η ΕΜΥ να μετασχηματιστεί σε μια Εθνική Μετεωρολογική και Υδρολογική Υπηρεσία (ΕΜΜΥ)  για να μπορέσει αντιμετωπιστεί συνολικά το θέμα των πλημμυρών , κυρίως σε Επιχειρησιακό Επίπεδο, σε αυτό τον τόπο .

ΥΓ. Σας προτείνω να διαβάσετε το άρθρο που είχα γράψει ένα χρόνο πριν σχετικά με τις πλημμύρες στη Θεσσαλία. 

Θοδωρής Κολυδάς

Πηγές: Αρχείο ΕΡΤ , ΕΜΥ, ΥΠΕΝ