Σαν σήμερα το 2023, η κακοκαιρία “Elias” – Πόσο συχνές είναι οι αιφνίδιες πλημμύρες.

Την τελευταία 20ετία στη χώρα μας έχουν καταγραφεί πάνω από 400 έντονα καιρικά επεισόδια, όπου περίπου τα 300 από αυτά (ποσοστό 75%) είναι συνδεδεμένα με αιφνίδιες πλημμύρες. Οι πλημμύρες αυτές συσχετίζονται συχνά με βίαιες καταιγίδες με σύντομη διάρκεια που πέφτουν σε μια μικρή περιοχή. Μπορούν να εμφανιστούν σχεδόν σε οποιαδήποτε περιοχή όπου υπάρχουν απότομες πλαγιές, αλλά είναι πιο κοινές σε ορεινές περιοχές . Αυτός ο ιδιαίτερος τύπος πλημμυρών έχει σημαντικό αντίκτυπο στις υποδομές και τις μεταφορές , ενώ μπορούν να συμβούν σε περιοχές που το έδαφος είναι πολύ ξηρό για μια μακρά, ξηρή περίοδο.

Πολλοί παράγοντες ευθύνονται για την εκδήλωση των αιφνίδιων πλημμυρών , όπως είναι η ένταση της βροχόπτωσης και η διάρκεια της, η τοπογραφία του εδάφους, οι συνθήκες του εδάφους, η φυτοκάλυψη, η καταστροφή των δασών και η αστικοποίηση. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, σχεδόν όλα τα πλημμυρικά φαινόμενα  στα όρια των  οικιστικών περιοχών, οφείλονται στον περιορισμό της κοίτης των ρεμάτων, στο φραγμό των κοιτών, στη μείωση των δασικών εκτάσεων λόγω των πυρκαγιών και στη μείωση της κατείσδυσης εντός του αστικού περιβάλλοντος . Στις πλημμύρες στις 27 και 28 Σεπτεμβρίου 2023 συνυπήρχαν όλοι οι παραπάνω παράγοντες και τα πλημμυρικά φαινόμενα προκάλεσαν απόθεση σημαντικών ποσοτήτων φερτών υλικών -που έμειναν από  το πέρασμα της κακοκαιρίας Daniel από το Βόλο –  καθώς και άλλων φερτών υλικών σε περιοχές της Εύβοιας που οφείλονταν στις μεγάλες πυρκαγιές πριν από δυο χρόνια.

Τα ύψη βροχής ήταν και πάλι μεγάλα, μικρότερα όμως από τα αντίστοιχα ύψη βροχής της κακοκαιρίας Daniel. Ο παραπάνω πίνακας έγινε με υπολογισμό τις πρωινές ώρες της Πέμπτης χρησιμοποιώντας δεδομένα του δικτύου του ΕΑΑ. Στο Βόλο είχαμε 306.6 mm εκ των οποίων τα 180 mm σημειώθηκαν σε 5 ώρες από τις 18: 30 έως τις 23:30 . O Βόλος στον Daniel είχε σύνολο 617,4 με την περισσότερη βροχή να πέφτει στις 5/9 που ήταν 450.8 mm

Παρότι έχει επικρατήσει η άποψη ότι τα ύψη βροχής στη Ζαγορά το 2023 ήταν πρωτοφανή , εν τούτοις υπάρχει μαρτυρία για ακόμη μεγαλύτερα ύψη βροχής , με  καταγραφή 840 mm στις 5 Νοεμβρίου 1986 .   

 ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΕΠΑΝΑΦΟΡΑΣ – ΜΙΑ ΜΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΙΦΝΙΔΙΕΣ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ

Στην επιστημονική κοινότητα αλλά και στο δημόσιο λόγο τις πέρσι υπήρξαν πολλές ανακοινώσεις για τις περιόδους επαναφοράς των ακραίων βροχοπτώσεων, τόσο του Daniel όσο και της κακοκαιρίας Elias , οι οποίες σε μεγάλο βαθμό διαψεύστηκαν.

Το γεγονός αυτό “λάβωσε’ την αξιοπιστία του χώρου.  Σε πρόσφατο άρθρο  είχα αναφέρει ότι η σύγκριση παλαιοτέρων κακοκαιριών με τις νεότερες  δεν πρέπει να γίνεται και αυτό διότι τα δεδομένα του παρελθόντος προέρχονται από μικρό δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών . Στις μέρες μας έχουμε πολύ πιο πυκνό δίκτυο παρατηρήσεων καθώς και περισσότερα σύγχρονα βοηθήματα τηλεπισκόπησης από δορυφόρους ή radar. Αξίζει να φέρουμε ως παράδειγμα ότι μετά το πέρασμα του Ιανού και αφού ελήφθησαν υπόψη τα αποτελέσματα μετρήσεων πολλών σταθμών που ήδη είχε εγκαταστήσει το ΕΑΑ , τα όρια επαναφοράς του φαινομένου αναθεωρήθηκαν πολύ προς τα πάνω και έτσι από τα 70 χρόνια,  ανέβηκαν στα 170 . Παρόλα αυτά και εκείνο το συμπέρασμα εξακολουθεί να μη μας καλύπτει.

Η  στατιστική αναφορά των ακραίων πλημμυρικών φαινομένων , ενώ περιέχει μια κατανοητή και προσφιλή προσέγγιση για το κοινό, έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά της για να γίνει αξιόπιστη και πλέον αποδεκτή από όλους τους επιστήμονες.  Για να μπορέσουν να χρησιμοποιούν αρχικά τα ίδια εργαλεία όλοι , που θα τους οδηγήσει σε σαφέστερες εκτιμήσεις με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν τόσο διαφορετικές απόψεις  μεταξύ τους  .Το πρόβλημα είναι πολυσύνθετο  και αναλύεται εμπεριστατωμένα σε μελέτη για τις πλημμύρες της Ευβοιας που έγιναν τον Αύγουστο του 2020

ΕΝΑ ΒΙΝΤΕΟ ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ – ΠΩΣ Ο STORM “ELIAS” ΕΠΗΡΕΑΣΕ ΤΟ ΒΟΛΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΒΟΙΑ

Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείτε να παρακολουθήσετε την εξέλιξη της κακοκαιρίας τις τελευταίες 30 ώρες από τον Ευρωπαικό Δορυφόρο της Eumetsat. Στο πάνω μέρος του βίντεο διακρίνεται η ραγδαιότητα των βροχοπτώσεων (mm/h) , ενώ στο δεξί κάτω μέρος η ώρα (σε UTC) .

Ένα σύγχρονο σύστημα nowcasting με χρήση ραντάρ θα μας έδινε καλύτερα σήματα για έγκαιρη προειδοποίηση, αλλά για αυτό θα αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο μας .(  ΓΙΑ ΠΛΗΡΗ προΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΑΝΑΤΡΕΞΤΕ ΕΔΩ  )  Ανάλογη κατάσταση είχαμε και στην Εύβοια το 2020.

Στην κακοκαιρία ELIAS δεν υπήρξαν θύματα , καθώς εκείνο το βράδυ υπήρξε γενική απαγόρευση της κυκλοφορίας , κάτι που θα πρέπει η πολιτεία να το εφαρμόσει σε ανάλογες περιπτώσεις .

📌ΚΑΙ ΤΟΤΕ …
Στις 8 προς 9 Αυγούστου 2020 έντονη καταιγίδα χτύπησε την #Εύβοια προκαλώντας το #θάνατο 8 ανθρώπων και εκτεταμένες καταστροφές στους δήμους Διρφύων-Μεσσαπίων & Χαλκιδέων (στα Πολιτικά, Λευκαντί, Βασιλικό, Ψαχνά) Στη #Στενή 300mm/8h & στα Ψαχνά 226mm @GSCP_GR pic.twitter.com/vH0d3yeNu3

— Theodoros Kolydas (@KolydasT) September 29, 2023

Στα χρόνια μας πολίτες αλλά και επαγγελματίες μετεωρολόγοι είμαστε τυχεροί που έχουμε τόσο υψηλού επιπέδου βοηθήματα παρακολούθησης των ακραίων καιρικών φαινομένων όπως είδαμε στα δύο προηγούμενα βίντεο . Το επόμενο μικρό βίντεο που ακολουθεί θα σας διαφωτίσει για το πόσο “φτωχή” ήταν στο παρελθόν η μετεωρολογική πληροφόρηση και με ποιόν τρόπο  “βλέπαμε” τα συστήματα κακοκαιρίας στη δεκαετία του 90 . Στην περίπτωσή μας προβάλουμε τον medicane CELENO . Αυτός ο Μεσογειακός κυκλώνας  ‘ήταν και ο πρώτος που συνάντησα στην καριέρα μου,  τον Ιανουάριο του 1995 . Τα Μετεωρολογικά Ραντάρ δεν τα είδαμε ποτέ σε λειτουργία , παρά μόνο αποσπασματικά .

ΤΑ ΕΝΤΟΝΑ ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΌΝΙΑ

Σχετικά με τα πλημμυρικά φαινόμενα στη χώρα μας , έχουμε την άποψη ότι αυτά θα συνεχίσουν να υφίστανται και γιαυτό τον λόγο θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι αλλά και ενημερωμένοι σωστά . Σαν συνέχεια προηγουμένων άρθρων μας για τις πλημμύρες στην περιοχή του Βόλου , ή της Λάρισας τους τελευταίους αιώνες  σας παραθέτουμε έναν πίνακα των 19 μεγαλύτερων πλημμυρικών γεγονότων στη Θεσσαλία τα τελευταία 50 χρόνια. Σήμερα ήταν ο Βόλος  , “χθές” ήταν η Καρδίτσα και ο Παλαμάς , αύριο ίσως είναι  κάτι άλλο. Εξαρτάται που θα “πέσει η μπάλα” σε ένα φαινόμενο όχι τόσο μεγάλης κλίμακας , όπως είναι ο ισχυρός πυρήνας μιας καταιγίδας .

Αν ο όγκος του νερού βρεθεί πάνω από μια πόλη, τότε τα αποτελέσματα θα είναι τραγικά , όπως συνέβη στο Βόλο ή στο Μαντούδι . Ο πόνος της απώλειας της περιουσίας, θα  είναι επίσης ο ίδιος και δυσβάσταχτος, είτε βρισκόμαστε  στο χωριό ή στην πόλη.

Δεν θα πρέπει πάντως να δεχτούμε την μοιρολατρική άποψη ότι φταίει  μόνο η κλιματική αλλαγή ή ο κακός μας ο καιρός  , διότι έτσι είναι σαν να  διώχνουμε από πάνω μας τις ευθύνες του σήμερα και του παρελθόντος και να τις αποδίδουμε μόνο στο φαινόμενο  . Με αυτή τη λογική θα συνεχίζουμε και στο μέλλον να μπαζώνουμε τα ρέματα και θα καίμε τα δάση μας .  Δεν αρκούν μόνο τα μεγάλα χιλιοστά βροχής για να πλημμυρίσει μια περιοχή . Θυμηθείτε την πλημμύρα του  Ποδονίφτη στις 21 Οκτωβρίου 1994, όπου χρειάστηκαν μόλις 100 mm βροχής για να χάσουν την ζωή τους 17 συμπολίτες μας , όσοι χάθηκαν με την φετινή σφοδρότατη κακοκαιρία . Το ρέμα στον Ποδονίφτη ήταν μπαζωμένο !

Δείτε παρακάτω τις μεγαλύτερες πλημμύρες στη Θεσσαλία  από τον πίνακα που ακολουθεί

ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΑΙΦΝΙΔΙΩΝ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ 50ΕΤΙΑΣ 

	ΠΟΤΑΜΟΣ / ΛΙΜΝΗ	ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ	ΑΙΤΙΑ	ΠΛΗΓΕΙΣΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
1	Τιταρήσιος	16-7-1972	Καταιγίδα	Τύρναβος
2	Ανάποδος, Πορταϊκός	17-2-1976	Βροχόπτωση	Επαρχία Τρικάλων
3	Κάρλα, Μεριάς, υπερχείλιση τριών χειμάρρων στο Καλαμάκι	22, 23-1-1981	Βροχόπτωση, ρήξη αρδευτικών φραγμάτων	Φάρσαλα, Καλαµάκι, Αµυγδαλή, ∆ήµητρα, Σωτήριο, Γαλήνη, Βόλος
4	Υπερχείλιση χειµάρρων, Ενιπέας, Ελασσονίτης,ταµιευτήρας Καλοχωρίου	24/25-2-1982	Βροχόπτωση, αστοχία φράγµατος Ελασσονίτη	Λάρισα, Νέες Καρυές,Καλοχώρι, Μεγάλο Ευΰδριο,Μαγούλα Ελασσόνας
5	Χείµαρρος Ποντίκα	15-6-1983	Καταιγίδα, σπάσιµο φράγµατος συντριµµιών	Τσαριτσάνη
6	Υπερχείλιση χειµάρρων	22/25-11-1985	Βροχόπτωση	Καρίτσα, ανατολικός Κίσσαβος
7	Χείµαρροι Σκλήθρου, χείµαρροι Πηλίου	4-11-1986	Βροχόπτωση, σπάσιµο φράγµατος συντριµµιών	Σκλήθρο, Ανατολικό Πήλιο
8	Πηνειός, Ενιπέας	22/26-3-1987	Τήξη χιονιού/ βροχόπτωση	Υπέρεια, Πηνειάδα, Ζάρκο, Φαρκαδόνα, Παλαµάς, Λάρισα (παραπήνειες συνοικίες)
9	Πηνειός, Σοφαδίτης, Φαρσαλίτης, Ενιπέας, χείµαρροι	22/23-10-1994	Βροχόπτωση	Καρδίτσα, Πηνειάδα, Τρίκαλα, Ραψάνη, Πυργετός, Βελίκα, Υπέρεια, Μικρό και Μεγάλο Ευΰδριο Στόµιο, Βόλος, Πήλιο
10	Χείµαρροι Βελίκας	9-8-1996	Καταιγίδα	Αγιόκαµπος, Βελίκα, Πολυδέντρι
11	Καλέντζης, Καράµπαλης, Σοφαδίτης, Φαρσαλίτης, Πηνειός, Λίµνη Πλαστήρα	1/3-5-1997	Βροχόπτωση, υπερχείλιση Λίµνης Πλαστήρα	Καρδίτσα, Τρίκαλα, Πέτρινο Καρδίτσας, ∆ασοχώρι, Φαλάνη, Πηνειάδα, Στόµιο, Αµπελώνας
12	Υπερχείλιση χειµάρρων	9-6-1998	Καταιγίδα	Καρδίτσα, Αγιά, Ψυχικό, Κιλελέρ, Ν. Μοναστήρι
13	Υπερχείλιση ρεμάτων	28-11-1998	Βροχόπτωση	Αγιόκαµπος, Λάρισα (Νεάπολη)
14	Δεν ήταν ποτάμια πλημμύρα	2-8-1999	Καταιγίδα	Ελασσόνα, Τύρναβος, Αµπελώνας
15	Πλατανόρεµα	6-10-2000	Βροχόπτωση, φράξιµο ρεµάτων	Αγιόκαµπος, Βελίκα, Σκήτη, Αγιά
16	Χείµαρροι σε Αιγάνη και Πλαταµώνα	7/8-12-2002	Βροχόπτωση	Λάρισα, Πλαταµώνας, Στόµιο, Αιγάνη, ∆έλτα Πηνειού, Ραψάνη, Παλαιόπυργος, παρακάρλια
17	Πηνειός	25/28-1-2003	Βροχόπτωση	Παλαµάς, Σελλάνοι, Καρδίτσα, Τρίκαλα, Λάρισα (παραπήνειες συνοικίες), προσκύνηµα Τεµπών
18	Χείµαρρος Ποντίκα	5-8-2005	Καταιγίδα, σπάσιµο φραγµού ρέµατος	Τσαριτσάνη
19	Υπερχείλιση χειµάρρων, Ξηριάς (Βόλος)	9-10-2006	Βροχόπτωση/ αστοχία φράγµατος	Μαγνησία

Το σημερινό χρονικό σταματά στις 9 Οκτωβρίου του 2006 όταν η Μαγνησία κηρύχθηκε ακόμα μια φορά σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Η Νεάπολη είχε γίνει ξανά  λίμνη , μεγάλες καταστροφές προκλήθηκαν σε Βόλο, Αγριά και Χόρτο. Το ύψος βροχής με βάση τις δορυφορικές μετρήσεις έφτασε περί τα 350 mm το 24ωρο . Από την υπερχείλιση του Κραυσίδωνα τότε,  πλημμύρισε υποσταθμός της ΔΕΗ και η μεταλλική γέφυρα του Ξηριά από την οποία γινόταν η διέλευση της σιδηροδρομικής γραμμής Βόλου – Λάρισας είχε καταρρεύσει το απόγευμα, καθώς υποχώρησε ένα από τα δύο μεσόβαθρα.

ΚΑΙ ΚΑΠΩΣ ΕΤΣΙ ΦΤΑΣΑΜΕ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ…..

Πηγές : Οδηγία 2007/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 23ης Οκτωβρίου
2007 για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πληµμύρας,  Παπακρίβος Χ., Τσιώτας Θ., 2008. Μελέτη του φαινοµένου των πληµµυρών στη Θεσσαλία, Κουτσογιάννης, ∆., Α. Ευστρατιάδης, και Ν. Μαµάσης, 2001. Αποτίµηση του επιφανειακού υδατικού δυναµικού και των δυνατοτήτων εκµετάλλευσής του στη λεκάνη του Αχελώου και τη Θεσσαλία, Κογιουμτζίδου Κυριακή- Οικολογική ποιότητα και διαχείριση υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής