Δεν έχουν περάσει παρά μόλις 3 χρόνια απ’ όταν Σέρβοι περιβαλλοντολόγοι συγκέντρωσαν 30.000 υπογραφές και υπέβαλαν αναφορά ζητώντας από το κοινοβούλιο να θεσπίσει νομοθεσία για να σταματήσει η εξερεύνηση λιθίου στη χώρα. Πράγματι το 2022, το Βελιγράδι ανακάλεσε τις άδειες για το έργο στο Jadar ύψους 2,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων μετά από αυτές τις μαζικές περιβαλλοντικές διαμαρτυρίες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που προκύπτει από την εξόρυξη του λιθίου και γενικότερα την εξόρυξη και επεξεργασία των σπάνιων γαιών είναι η ραδιενέργεια, η οποία συνδέεται με την παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων ουρανίου (U) και θορίου (Th) και άλλων ραδιενεργών στοιχείων, των οποίων η περιβαλλοντική διαχείριση έχει ειδικές απαιτήσεις αδειοδότησης (τουλάχιστον στη Β. Αμερική και την ΕΕ) ενώ ταυτόχρονα είναι ιδιαίτερα δαπανηρή . Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής έρευνας για τις σπάνιες γαίες εντάσσεται το Πρόγραμμα EURARE (European Rare Earths Project), στο οποίο μετέχουν πλήθος γεωλογικών ιδρυμάτων, πανεπιστημίων και εταιρειών από 11 ευρωπαϊκές χώρες (μεταξύ των οποίων το ΕΚΒΑΑ και το ΕΜΠ) και το οποίο χρηματοδοτείται από κοινοτικούς πόρους .
Please accept YouTube cookies to play this video. By accepting you will be accessing content from YouTube, a service provided by an external third party.
If you accept this notice, your choice will be saved and the page will refresh.
Το έργο αυτό αν ολοκληρωνόταν θα μπορούσε να καλύψει το 90% των σημερινών αναγκών λιθίου της Ευρώπης . Μπορεί η άδεια να ανακλήθηκε στην εταιρείαόμως η εταιρεία Rio Tinto δεν χει φύγει. Αντίθετα, σε αυτό το διάστημα αγόρασε αθόρυβα γη αξίας περίπου 1,2 εκατομμυρίων ευρώ στην περιοχή τα τελευταία δύο χρόνια, σύμφωνα με το Balkan Investigative Reporting Network, και κατέθεσε εννέα αγωγές κατά της κυβέρνησης της Σερβίας, σύμφωνα με το Nova news.
Μόλις όμως χθές ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς ανέφερε ότι ετοιμάζεται να δώσει στη Rio Tinto το πράσινο φώς για την εκμετάλλευση του μεγαλύτερου ορυχείου λιθίου της Ευρώπης , μόλις δύο χρόνια αφότου το Βελιγράδι διέκοψε το έργο στο Jadar . Ο Βούτσιτς είπε στην εφημερίδα Financial Times ότι «νέες εγγυήσεις» από τον παγκόσμιο γίγαντα εξόρυξης και την Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνονται έτοιμες να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες της Σερβίας σχετικά με το εάν θα τηρηθούν τα απαραίτητα περιβαλλοντικά πρότυπα στην τοποθεσία Jadar στα δυτικά της χώρας. 
«Πιστεύουμε ότι το Jadar Project έχει τη δυνατότητα να είναι ένα παγκοσμίου επιπέδου περιουσιακό στοιχείο που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ανάπτυξη μιας αλυσίδας αξίας EV (ηλεκτρικών οχημάτων) στη Σερβία». Σημειώνουμε οτι ως κρίσιμο υλικό από την ΕΕ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, το λίθιο χρησιμοποιείται σε μπαταρίες για ηλεκτρικά οχήματα και κινητές συσκευές. «Αν παραδώσουμε τα πάντα, (το ορυχείο) μπορεί να ανοίξει το 2028», είπε ο Βούτσιτς στους FT, προσθέτοντας ότι το ορυχείο προβλέπεται να παράγει 58.000 τόνους λιθίου ετησίως, που θα ήταν «αρκετό για το 17% της παραγωγής EV στην Ευρώπη — περίπου 1,1 εκατομμύρια αυτοκίνητα». Το Bayan-Obo, το μεγαλύτερο «κοίτασμα» σπάνιων γαιών του κόσμου που βρίσκεται στην Εσωτερική Μογγολία της Κίνας (διαθέτει περισσότερα από 40 εκατ. τόνους REE ορυκτών και μετά από 40 και πλέον χρόνια εξόρυξης έχει αποληφθεί μόλις το 35%)
ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΟΙ ΣΠΑΝΙΕΣ ΓΑΙΕΣ
Τα ορυκτά, στα οποία απαντώνται οι σπάνιες γαίες ή λανθανίδες εντοπίζονται κυρίως στην Κίνα, τη Νορβηγία, τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία, την Ινδία και την Αυστραλία. Σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία, ένα μικροτσίπ ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή περιέχει 60 περίπου διαφορετικά υλικά, όπου τα περισσότερα προέρχονται από σπάνιες γαίες. Για παράδειγμα, κάθε ηλεκτροκίνητο αυτοκίνητο περιέχει περίπου 27 κιλά σπάνιων γαιών. Μία ανεμογεννήτρια των 2MW εκτιμάται πως περιέχει περίπου 340-420 κιλά σπάνιων γαιών. Μία ανεμογεννήτρια των 3MW περιέχει περίπου 1 τόνο σπάνιων γαιών. Στον τομέα της ιατρικής, ο μαγνήτης ενός μαγνητικού τομογράφου μπορεί να ζυγίζει από 680 κιλά εώς 1 τόνο. Το μεγαλύτερο βάρος ενός τέτοιου μαγνήτη οφείλεται στην παρουσία των σπάνιων γαιών. Η οθόνη μίας τηλεόρασης περιέχει περίπου 10 γραμμάρια, κάθε notebook 10 γραμμάρια και ένα κινητό 0.1 γραμμάριο νεοδύμιου. Αν υπολογίσουμε ότι κυκλοφορών τουλάχιστον 10 δις συσκευές στον κόσμο, αυτό σημαίνει 1000 τόνους νεοδύμιου ανά έτος.