Οι δολίνες και τα παράξενά τους-Γιατί εκεί σπάνε τα ρεκόρ των ελαχίστων θερμοκρασιών

Μετά το πέρασμα του δεύτερου κύματος ψύχους , οι ελάχιστες θερμοκρασίες έπεσαν αισθητά σε όλη τη χώρα και κυρίως στα βόρεια όπου σημειώθηκε ισχυρός παγετός  με την χαμηλότερη θερμοκρασία να σημειώνεται στο Ορμένιο με -9.8 βαθμούς  Κελσίου σύμφωνα με τις μετρήσεις της ΕΜΥ. Από το δίκτυο του meteo.gr ως ελάχιστη κατεγράφη η τιμή των -10.7 βαθμών Κελσίου στο Νευροκόπι.  Βέβαια στο δίκτυο υπήρξε ακόμη χαμηλότερη τιμή ,η οποία σωστά και δεν αναφέρθηκε καθώς η τιμή αυτή σημειώθηκε στη δολίνη του Παρνασσού στο Σέσι με -12.9 βαθμούς , τιμή πολύ χαμηλότερη από την θερμοκρασία του Χιονοδρομικού Παρνασσού αλλά ακόμη και από το Νευροκόπι. Απίσυτευτο κι όμως αληθινό και παρακάτω θα εξηγήσουμε τον λόγο.

ΑΣ ΜΑΘΟΥΜΕ ΛΙΓΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΟΛΙΝΕΣ 

Οι δολίνες είναι φυσικοί σχηματισμοί που υπάρχουν σε υψίπεδα και γενικότερα σε οροσειρές λόγω της καταβύθισης του εδάφους. Χαρακτηρίζονται από μακρές περιόδους παγετού (ιδιαίτερα όταν επικρατούν καλές καιρικές συνθήκες) και από ακραίες τιμές ελαχίστων θερμοκρασιών.

Στη  δολίνη στον Παρνασσό στο Σέσι , περιοχή πάντοτε τον χειμώνα με εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες, σήμερα Κυριακή 14 Ιανουαρίου 2024, η ελάχιστη θερμοκρασία έπεσε στους -12.9 βαθμούς Κελσίου !  Οι δολίνες είναι φυσικοί σχηματισμοί που υπάρχουν σε υψίπεδα και γενικότερα σε οροσειρές λόγω της καταβύθισης του εδάφους. Οι σχηματισμοί αυτοί έχουν συνήθως μικρή έκταση και περικλείονται από υψηλότερες ράχες, που τις απομονώνουν από την ευρύτερη ατμοσφαιρική κυκλοφορία. Έτσι, χαρακτηρίζονται από μακρές περιόδους παγετού (ιδιαίτερα όταν επικρατούν καλές καιρικές συνθήκες) και από ακραίες τιμές ελαχίστων θερμοκρασιών . H θερμοκρασία ήταν κατά πολύ χαμηλότερη του Χιονοδρομικού Παρνασσού , καθώς και του Οχυρού Νευροκοπίου που σημειώθηκαν -10.7 βαθμοί Κελσίου.

Πριν από 3 χρόνια  είχαμε γράψει ένα άρθρο σχετικά με τα απόλυτα ρεκόρ ελαχίστων θερμοκρασιών που σημειώθηκαν στην Ισπανία με τιμές που έφτασαν τους -34.1°C  στις  6 Ιανουαρίου 2021 -τη χαμηλότερη θερμοκρασία που καταγράφηκε ποτέ στην Ιβηρική- λόγω ενός ιδιαίτερου φαινομένου που καλείται Cold Αir Pool  ή φαινόμενο Ψυχρής Δολίνης  . Το ίδιο συνέβη και στην Κεχρωτή Αρκαδίας ακριβώς πριν από 9 χρόνια και σήμερα στο Σέσι Παρνασσού. 

Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε στον παραπάνω χάρτη οι παρακείμενες ελάχιστες θερμοκρασίες ήταν πολύ υψηλότερες στην κορυφή του βουνού , περί τους στους -14.3 βαθμούς Κελσίου  , ενω πολύ κοντά στην περιοχή του σταθμού συνέβη αυτό το “παράξενο φαινόμενο , η θερμοκρασία έπεσε πάρα πολύ . Την αίθρια νύχτα που προηγήθηκε αυτού του θερμοκρασιακού ελαχίστου το έδαφος ήταν χιονοσκεπές, ο πυκνός και ψυχρός αέρας βυθίστηκε προς το κοίλωμα της περιοχής που βρισκόταν ο σταθμός , κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά στα οροπέδια . Το φαινόμενο στη συγκεκριμένη δολίνη παρατηρήθηκε στον νυχτερινό ξάστερο ουρανό , όπου πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις δημιουργούνται έντονες αναστροφές της θερμοκρασίας. Αν δεν υπάρχει άνεμος , όπως στην περίπτωσή μας , αυτό το γεγονός βοήθησε ον κρύο αέρα να βυθιστεί προς τα κάτω και να γίνει ακόμη πιο κρύος στο βάθος της κοιλάδας. 

Στις 17/1/2012, στη Κεχρωτή Αρκαδίας ο σταθμός κατέγραψε την εξωπραγματική ελάχιστη θερμοκρασία των -35,3ºC, ενώ στις 26/1/2011 καταγράφηκε η πολική ελάχιστη θερμοκρασία των -32,5ºC , ανάλογη τιμή με της Ισπανίας και έτσι αι οι δυο αυτές θερμοκρασίες αποτελούν ρεκόρ ελαχίστων θερμοκρασιών για τα Ελληνικά δεδομένα. Θα συμπλήρωνα μέχρι στιγμής ….

Εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες έχει καταγράψει και ένας ακόμη μετεωρολογικός σταθμός που είναι εγκατεστημένος σε μια άλλη δολίνη, στη θέση Μαυροχούνες, που βρίσκεται στο δυτικό Μαίναλο σε υψόμετρο 1.400 μέτρων, έκτασης περίπου μισού τετραγωνικού χιλιομέτρου, γυμνή από βλάστηση σε μεγάλη έκταση, με δάση από έλατα στις ράχες της. Σύμφωνα με τις καταγραφές, το θερμόμετρο στις 26/1/2011 έδειξε -22,6°C στις 03:20 τα ξημερώματα ( συν 1,5°C μέγιστη το μεσημέρι την ίδια μέρα) και στις 27/1/2011 -23,7°C στις 06:20 το πρωί ( -4°C μέγιστη).

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΟΛΙΝΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ

Οι δολίνες της Ιτέας είναι είναι επίσης εντυπωσιακές . Αν και έχουν γραφτεί πολλά που εξάπτουν την φαντασία όπως ότι έχουν σχηματιστεί απο πτώση μετεωριτών η επικρατέστερη άποψη είναι ότι έχουν σχηματιστεί εξαιτίας της κατάρρευσης της οροφής υπογείων σπηλαίων ή της ασβεστολιθικής διάβρωσης από όμβρια ύδατα όπου η δράση του νερού είναι κυρίως μηχανική και χημική. Σε μια περιοχή μεταξύ Γαλαξιδίου – Ιτέας διαμέτρου περίπου 1,5 km υπάρχουν 5 δολίνες. Οι τρείς μάλιστα είναι πολυ κοντα μεταξύ τους σε περιοχή διαμέτρου 500 m.

Οι Δολίνες που βρίσκονται λίγο πριν το όμορφο χωριό Δίδυμα στην Αργολίδα είναι πανέμορφες . Το τοπίο συνθέτουν πλούσια λιβάδια άγριας τουλίπας και άγρια ομορφιά. Είναι αδιαμφισβήτητα ένα υπέροχο μνημείο της φύσης που δε συναντάς συχνά στην Ελλάδα.

Τα χωριό Δίδυμα έχει χτιστεί και στέκεται σε ένα μικρό λεκανοπέδιο στους πρόποδες του Διδύμου όρους. Συνολικά στην περιοχή υπάρχουν έξι χωριά τα οποία είναι τα εξής: Το Λουκαΐτι, η Πελεή, Το Ράδο, Ο Άγιος Ιωάννης και το Σαλάντι. Τα περισσότερα από αυτά είναι ημιορεινά και βρίσκονται περιμετρικά του όρους Δίδυμο

Αυτοί οι δύο κρατήρες που μοιάζουν με σπήλαια είναι κυκλικοί στο μέγεθος και μπορείς να της δει από πολύ μακριά. Και φυσικά αυτό οφείλεται στο τεράστιο μέγεθός τους. Ο ένας κρατήρας έχει δημιουργηθεί στους πρόποδες του βουνού. Αποκαλείται επίσης και μεγάλη σπηλιά. Ο άλλος κρατήρας που είναι και μικρότερος στο μέγεθος είναι στην πεδιάδα και ονομάζεται μικρή σπηλιά. Στη μία σπηλιά βρέθηκαν λίθινα εργαλεία της Ύστερης Νεολιθικής Εποχής μαρτυρώντας τη χρήση τους ως καταφύγιο από τα προϊστορικά χρόνια.

Το Βουλισμένο Αλώνι στην Κρήτη

Το Βουλισμένο Αλώνι είναι μια από τις εντυπωσιακότερες και μεγαλύτερες δολίνες  Η αμφιθεατρική του διάταξη προσφέρει πολύ καλή ακουστική και γι’αυτό ο συνθέτης Μάνος Χατζηδάκις είχε προτείνει να διαμορφωθεί σε υπαίθριο θέατρο. Bρίσκεται 15χλμ από την πόλη του Ηρακλείου στον παλιό εθνικό δρόμο προς Μάραθο (υπάρχει πινακίδα που δείχνει ακριβώς την τοποθεσία), στους πρόποδες του όρους Στρούμπουλα. Η περιοχή γενικά είναι πετρώδης και άγρια, αν και δείχνει άγονη τα αλώνια που διατηρούνται ακόμη μαρτυρούν ότι κάποτε ήταν αξιοποιήσιμη. Από αυτές τις αγροτικές εκτάσεις πήρε το όνομά της και η συγκεκριμένη περιοχή (Αλώνι) που λόγω του τεράστιου κρατήρα της γέννησε νέους θρύλους, καθώς θυμίζει αλώνι που το ρούφηξε η γη. (Βουλισμένο).

ΟΙ “ΡΙΖΕΣ’ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ “ΔΟΛΙΝΗ “

Ο όρος «δολίνη» έχει τις ρίζες του στην Σέρβο-κροατική λέξη «dolina» που σημαίνει «κοιλάδα» και  χρησιμοποιείται για τις κοιλάδες των ποταμών και τις καρστικές πόλγες ή το οποιαδήποτε κοίλωμα, ανοικτό και κλειστό. Στην διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία τον όρο «δολίνη» πρώτος χρησιμοποιούσε ο Morlot (1848) για το κλειστό κυκλικό κοίλωμα και στην συνέχεια ο Cvijić (1895) εισήγαγε τον ορό για τα κλειστά κυκλικά κοιλώματα του καρστικού τοπιού σε αντίθεση με τον τοπικό όρο vrtača. Στην Ευρώπη η λέξη “dolina” χρησιμοποιείται ως μια κυρίως περιγραφική σημασία. Στην Βόρεια Αμερική η λέξη sinkhole έχει κυρίως “μορφογενετική” σημασία και χρησιμοποιείται συνήθως για την περιγραφή των κοιλωμάτων στα οποία τα ρεύματα του νερού βυθίζονται υπόγεια και στην Ευρώπη περιγράφονται από τον όρο «καταβόθρα» (ponor). Στην παγκόσμια καρστική γεωμορφολογική ορολογία η λέξη δολίνη καλύπτει μια πολύ ευρεία έννοια ανάλογων γεωλογικών σχηματισμών

Πηγές : Ogimet. com , meteo.gr, ΠΑΓΕΤΩΔΕΙΣ ΚΑΙ KΑΡΣΤΙΚΕΣ ΓΕΩΜΟΡΦΕΣ ΣΤΟΝ ΠΑΡΝΑΣΣΟ (ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ) ΛΥΤΟΣΕΛΙΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ , https://hikingexperience.gr, https://www.patrasevents.gr/