Μετεωρολογία και Πολιτική Προστασία – O κύβος ερρίφθη

Σε παλαιότερο άρθρο  είχα αναλύσει τους λόγους για τους οποίους πριν από 4 δεκαετίες η Μεγάλη Βρετανία είχε ανασυντάξει τον χώρο της Μετεωρολογίας και δημιούργησε την Εθνική Υπηρεσία Προειδοποιήσεων Έντονων Καιρικών Φαινομένων.  Την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 2023 δόθηκε προς διαβούλευση το Σχέδιο Νόμου  του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας με τίτλο: «Αναδιάρθρωση Πολιτικής Προστασίας – Εθνικός Μηχανισμός Εναέριας Διάσωσης και Αεροδιακομιδών». Η διαβούλευση θα διαρκέσει μέχρι την Τετάρτη, 29 Νοεμβρίου 2023 και ώρα 09:00. 

Στο σημερινό άρθρο θα αναλύσουμε πως δύο μεγάλες κακοκαιρίες άλλαξαν την οπτική των πραγμάτων και οδήγησαν σε σημαντικές αλλαγές στον τομέα πρόληψης των φυσικών καταστροφών τόσο στη Μ. Βρετανία , όσο και στη χώρα μας

Η ΚΑΚΟΚΑΙΡΙΑ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ 

Μια μεγάλη κακοκαιρία (The Great Storm) το 1987 οδήγησε στην αναμόρφωση όλου του συστήματος προγνώσεων και συνοδεύτηκε από νέες τεχνολογίες αλλά και από την εκμετάλλευση όλων των διαθέσιμων υπηρεσιών και προγνωστικών μοντέλων. Τη νύχτα της 15^ης προς 16^η Οκτωβρίου 1987, μια ασυνήθιστα ισχυρή θύελλα που προήλθε από τον Βισκαϊκό Κόλπο σάρωσε την νότια Αγγλία, τη βόρεια Γαλλία και τις Κάτω Χώρες με ανέμους έντασης 70-100 κόμβους, ιδιαίτερα στην Αγγλία και στη βορειοδυτική Γαλλία. Στην Αγγλία 17 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ενώ άλλοι 15 πέθαναν στη Γαλλία. Το Met Office επικρίθηκε σκληρά από τον  Τύπο για την αποτυχία να προβλέψει σωστά την καταιγίδα αυτή. Το Met Office διεξήγαγε εσωτερική έρευνα, την οποία υπέβαλλαν δύο ανεξάρτητοι αξιολογητές και μετά το γεγονός αυτό έγιναν διάφορες συστάσεις και αναμορφώσεις στην υπηρεσία. Κυρίως, τονίστηκε η κάλυψη παρατήρησης της ατμόσφαιρας πάνω από τον ωκεανό στα νότια και δυτικά του Ηνωμένου Βασιλείου έτσι ώστε να αυξηθεί η ποιότητα και η ποσότητα των παρατηρήσεων από πλοία, αεροσκάφη, σημαδούρες και δορυφόρους. Έγιναν συνεχείς βελτιώσεις στα μοντέλα υπολογιστών που χρησιμοποιούνται στην πρόβλεψη , καθώς και αλλαγές στην εκπαίδευση των μετεωρολόγων και προσλήψεις εξειδικευμένου προσωπικού .Η κακοκαιρία αυτή έδωσε το έναυσμα να αναδιαταχθεί και να αναμορφωθεί το σύστημα Πολιτικής Προστασίας στη Μεγάλη Βρετανία .

Στις ίδιες πρακτικές,  με ανάλογο τρόπο οδηγούμαστε και μείς στην Ελλάδα για αλλαγές στην Πολιτική Προστασία και στο Μετεωρολογικό “γίγνεσθαι¨ μετά από την κακοκαιρία Daniel .  

”  Δεν αισθάνομαι ότι στην Πολιτική Προστασία έχουμε εντάξει όλα τα σημαντικά μετεωρολογικά δεδομένα τα οποία έχουμε στη διάθεσή μας. Μία από τις πρώτες πρωτοβουλίες θα είναι η μεταφορά στην Πολιτική Προστασία και της ΕΜΥ αλλά και του Εθνικού Αστεροσκοπείου, έτσι ώστε κάτω από έναν φορέα να βρίσκεται όλο το επιστημονικό δυναμικό της χώρας….”  Με αυτά τα λόγια ο πρωθυπουργός είχε απαντήσει σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου τον Σεπτέμβριο όπου  έδωσε το στίγμα των αλλαγών που θα γίνουν στον χώρο της Πολιτικής Προστασίας στη χώρα μας .

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΕ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ- ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ & ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ

Στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κάποια βήματα στον τομέα ενημέρωσης των πολιτών και των φορέων , αλλά δεν αρκούν. Η αναμόρφωση του συστήματος προειδοποιήσεων έχει αρκετό δρόμο ακόμα, καθώς είναι απαραίτητη η στήριξη και αναμόρφωση όλων των Οργανισμών και Υπηρεσιών που μετέχουν σε αυτό το σύστημα. Δεν αρκούν μόνο μεμονωμένες τεχνικές ενέργειες , όπως για παράδειγμα η ανάπτυξη συστήματος nowcasting σχετικά με τα έντονα φαινόμενα, αλλά πρέπει να λυθούν πρώτα τα διοικητικά θέματα, που αφορούν στον περιορισμό επικαλύψεων των αρμοδιοτήτων μεταξύ των φορέων καθώς και την ανομοιόμορφη κατανομή ανθρώπινου δυναμικού στις υπηρεσίες που στηρίζουν το σύστημα.  Αφού γίνουν πρώτα αυτά, τότε μπορούμε να πούμε ότι φτάνουμε  σε επίπεδο τελικής φάσης αναμόρφωσης ενός αποτελεσματικότερου συστήματος Πολιτικής Προστασίας σε αυτόν τον τόπο, σύμφωνα με τα πρότυπα που έχουν τεθεί διεθνώς εδώ και 4 δεκαετίες.

Την τελευταία πενταετία έχουν υπάρξει πολύ έντονα καιρικά φαινόμενα , όπως τον Σεπτέμβριο του 2018, όπου αντιμετωπίσαμε την μεγάλη κακοκαιρία “Ζορμπάς”. Από το Εθνικό Μετεωρολογικό Κέντρο της ΕΜΥ ξεκινήσαμε την ανάλυση των κακοκαιριών , ενώ υπήρξαν συσκέψεις όπου εδόθησαν ακριβή στοιχεία για την εξέλιξη των καιρικών φαινομένων. Το ίδιο έγινε και με άλλες κακοκαιρίες στα χρόνια που ακολούθησαν, όπως με την κακοκαιρία “Barbara” τον φετινό χειμώνα, όπου μέσω ηλεκτρονικής αλλά και δια ζώσης συνέντευξης παρουσιάστηκαν με ακόμη πληρέστερο τρόπο οι προβλέψεις για την εξέλιξη του χιονιά. Φυσικά ίδιες ενέργειες έγιναν και με την πρόσφατη κακοκαιρία “Daniel ” όπου υπήρξαν παραπάνω της μιας συσκέψεων. 

Η κακοκαιρία αυτή πέραν των προβλημάτων, ανέδειξε την αναγκαιότητα επίσπευσης της άμεσης ένταξης Υδρολόγων στο σύστημα προειδοποιήσεων, την αξία χρήσης σύγχρονων εργαλείων για τα πλημμυρικά φαινόμενα -όπως το EFAS-  , την προμήθεια νέων ραντάρ καιρού,  καθώς  και την συνεργασία φορέων με δημιουργία μιας Task Force στην Πολιτική Προστασία , όπως έχει δηλώσει προσφάτως ο Υπουργός κ. Κικίλιας. H ομάδα αυτή θα αποτελείται από όλους τους αρμόδιους φορείς στη λήψη αποφάσεων και εκτίμησης κινδύνου . 

 Οι σημερινές κοινωνικές ανάγκες έχουν οδηγήσει τις  Μετεωρολογικές Υπηρεσίες σε όλον τον κόσμο να αλλάξουν τις προτεραιότητές τους και άλλες δίνουν βαρύτητα με την ένταξή τους στα Υπουργεία Κλίματος και Περιβάλλοντος , Πολιτικής Προστασίας , Γεωργίας, Ενέργειας Μεταφορών και Επικοινωνιών. Παράλληλα η Ευρώπη έχει θέσει ως προτεραιότητά της την αμέριστη υποστήριξη σε αυτούς τους τομείς, τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά.  H Ευρώπη έχει προκρίνει και αναπτύξει συστήματα για τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες (EFFIS και EFAS) μέσω της υπηρεσίας Copernicus και μαζί με τον Παγκόσμιο  Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO)  , δίνουν προτεραιότητα στις συνεργασίες μεταξύ επιστημονικών και κρατικών φορέων. Ο βασικός λόγος όλων αυτών των συνεργασιών είναι να υπάρξει μια ενιαία αντιμετώπιση των ακραίων φαινομένων και έγκυρη ενημέρωση των πολιτών, όπου για την αντιμετώπιση του κάθε κινδύνου θα εφαρμόζονται οι βέλτιστες επιστημονικές και έγκριτες τακτικές. Η διάκριση ερευνητικών και επιχειρησιακών φορέων ειδικά στα προγράμματα κινδύνου αρχίζει να αποκτά άλλες νόρμες τα  τελευταία χρόνια σε Ευρωπαικό Επίπεδο και ξεφεύγει από το καθαρά νομικό πλαίσιο των προηγουμένων δεκαετιών .

Ως παράδειγμα αναφέρουμε το πρόγραμμα EFFIS του COPERNICUS το οποίο πριν λίγα χρόνια ήταν ερευνητικό και πειραματικό ενώ μετά από την αξιολόγησή του από το JRC  έγινε καθαρά επιχειρησιακό και πλέον είναι διαθέσιμο προς όλους τους πολίτες . Με τον ίδιο τρόπο θα αναβαθμιστεί πολύ σύντομα και με το πρόγραμμα EFAS για τις πλημμύρες . Όπως υπάρχει ταύτιση στα αντίστοιχα προγράμματα πολιτικής προστασίας , έτσι και μεταξύ των  ερευνητών και των επιχειρησιακών επιστημόνων στα χρόνια μας οι διαφορές μεταξύ τους θα αρχίζουν βαθμιαία να εκλείπουν. 

Την αλλαγή νοοτροπίας και την αναγκαιότητα συνεργασίας μεταξύ των φορέων (είτε είναι ερευνητικοί ή επιχειρησιακοί)  είχε προτείνει σε πρόσφατη συνέντευξή του στην Καθημερινή προ διμήνου και ο πρώην Διευθυντής  της ΕΜΥ κ. Δημήτρης Ζιακόπουλος  ο οποίος τόνιζε  την αναγκαιότητα δημιουργίας Εθνικής Βάσης Δεδομένων , όπου “για πρώτη φορά στην Ελλάδα θα γίνει διασύνδεση της γνώσης που παράγεται  στα Πανεπιστήμια στα Ινστιτούτα , στην Ακαδημία Αθηνών , παντού  επί των θεμάτων Πολιτικής Προστασίας .  Όλα τα δεδομένα και τα μοντέλα θα συγκεντρώνονται στην Εθνική Βάση Δεδομένων για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών“. Μέσα στο ίδιο πνεύμα, ευρίσκοντο και οι προτάσεις που  είχα εκθέσει  σε συνέντευξή μου στην εφημερίδα “Τα ΝΕΑ” από την Κατερίνα Ροββά πριν 3 χρόνια (20 Ιουνίου 2020). Ίδιες παραμένουν οι απόψεις και σήμερα , ίδιες ή και περισσότερες οι ανάγκες , σε ένα κόσμο που συνεχώς αλλάζει και δοκιμαζόμαστε από την σφοδρότητα των φαινομένων.

Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός αναγνωρίζοντας τα κελεύσματα των καιρών εδώ και χρόνια προκρίνει τις άμεσες συνεργασίες μεταξύ Ινστιτούτων, Πανεπιστημίων και κρατικών Φορέων . Την σχετική ανάλυση είχα παρουσιάσει  σε Ημερίδα της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (ΕΜΥ) πριν λίγα χρόνια με θέμα, “Έγκαιρες Προειδοποιήσεις για Έντονα Καιρικά Φαινόμενα” όπου είχα εκθέσει τα σύγχρονα εργαλεία έγκαιρων προειδοποιήσεων για τα έντονα καιρικά φαινόμενα , τα οποία δεν περιορίζονταν μόνο σε τεχνικές , αλλά τόνιζαν τις συνεργασίες μεταξύ κρατικών φορέων και επιστημονικών φορέων. 

Σε όλες τις χώρες η Μετεωρολογική Υποστήριξη των Ενόπλων Δυνάμεων εξακολουθεί να γίνεται σύμφωνα με τα αμυντικά και εθνικά πρότυπα του κάθε κράτους, ανεξάρτητα από τους πολιτικούς φορείς που παράγουν, εκδίδουν και χρησιμοποιούν μετεωρολογικά δεδομένα.  Αυτό επιτυγχάνεται με συστήματα εσωτερικά είτε μέσω Geo-Metoc Υπηρεσιών των Ενόπλων Δυνάμεων, με δομές αντίστοιχες της NGA των ΗΠΑ, της BGIC της Γερμανίας καθώς και πολλών άλλων κρατών μελών του ΝΑΤΟ, αλλά το θέμα αυτό ξεφεύγει από τα πλαίσια και τον σκοπό του άρθρου. Σημειώνεται πάντως ότι η βάση για την Μετεωρολογία σε στρατιωτικό επίπεδο στη χώρα μας ασκείται με άριστες πρακτικές.  Τις επόμενες μέρες θα ξεκινήσουν οι συζητήσεις μεταξύ των αρμοδίων φορέων όπου θα βρεθεί μέσα από τον διάλογο μια κοινή βάση συνεννόησης . Ίσως υπάρξουν και κάποιες γκρίνιες , τις οποίες όμως πάντοτε τις συναντάμε σε ανάλογες περιπτώσεις . Σημειώνουμε ότι  πριν από 100 χρόνια οι αντιθέσεις ήταν ιδιαίτερες με μεγάλες εντάσεις όπως αναλύω σε εκτενές άρθρο .    

Οι φυσικές καταστροφές θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ενιαία από όλους τους φορείς . Ο πολίτης θα πρέπει να ακούει μια ενιαία φωνή από τους  επιχειρησιακούς-επιστημονικούς φορείς που θα συνθέτουν τις απόψεις τους με βάση την πολύτιμη εμπειρία τους , συμβουλευόμενοι τα αποτελέσματα των μοντέλων τα οποία από κοινού θα χρησιμοποιούνται επιχειρησιακά. Σε πρόσφατη συνέντευξη στο ραδιόφωνο του Αλφα 989 είχα αναφέρει ότι : ” Από την στιγμή που βρισκόμαστε όλοι οι φορείς στη σύσκεψη της Πολιτικής Προστασίας δεν πρέπει να υπάρχει το “εμείς και οι άλλοι” . Τα βάρη μπορεί να μην επιμερίζονται με τον ίδιο τρόπο , όμως οι εκ των υστέρων προφήτες θα πρέπει να σταματήσουν να υπάρχουν. 

– ΑΚΟΥΣΤΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΑΛΦΑ 989 ΣΤΙΣ 11 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2023

Θοδωρής Ν. Κολυδάς

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ-ΠΗΓΕΣ

 Οι σύνδεσμοι που ακολουθούν περιλαμβάνουν πολλά χρήσιμα ιστορικά στοιχεία – Αν θέλετε να τα προχωρήσετε σε βάθος για την κατάσταση στη Μετεωρολογία στη χώρα μας, θα σας χρειαστούν.

1. ΜΕΡΟΣ Α : https://kolydas.eu/2020/02/16/οι-ανθρωποι-και-οι-πολιτικεσ-πισω-απο/

2. ΜΕΡΟΣ Β: https://kolydas.eu/2020/02/24/οι-άνθρωποι-και-οι-πολιτικές-πίσω-από/

3. MΕΡΟΣ Γ: https://kolydas.eu/2020/03/04/οι-άνθρωποι-και-οι-πολιτικές-πίσω-από-2/

4. ΜΕΡΟΣ Δ : https://kolydas.gr/content/%CE%BF%CE%B9-

Πηγές : Ευάγγελος Μαντής : Ιστορία Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, τόμος Α- Μαριοπούλειο-Καναγκίνειο Ίδρυμα, Αθήνα 2015. Στεφάνου Παπαγιαννάκη Ο Καιρός κατά τον Ελληνοϊταλικόν Πόλεμον 1940-41, ΕΜΥ, Giorgio Rizzo «Ο πικρός πόλεμος -Η ελληνο-ιταλική σύγκρουση, www.ergo1.gr ,Beitrage zur Physikalischen vonGriechland», http://www.meteo.noa.gr/GR/iersd_history_gr.htm , https://el.wikipedia.org/wiki/Δημήτριος_Κοκκίδης, Manual of Meteorology , http://magazine.noa.gr/archives/1814, https://www.news247.gr/afieromata… , , https://el.wikipedia.org/wiki/Αλέξανδρος_Ζάννας