Η Ελληνική ομάδα καταγραφών Φωτεινών Παροδικών Συμβάντων (TLE: Transient Luminous Events), έχει φέρει το τελευταίο διάστημα στο προσκήνιο ένα αρχείο καταγραφών που ακολουθείται από σπάνιες και καθηλωτικές φωτογραφικές αναφορές από φαινόμενα τα οποία δημιουργούνται ψηλά, πάνω απο τα καταιγιδοφόρα νέφη, Τα φαινόμενα αυτά φωτογραφίζονται από πολύ μικρή μερίδα φωτογράφων σε όλο τον κόσμο. Επιπλέον απαιτούν συνδυασμό γνώσης και οργάνωσης, τόσο στο φωτογραφικό όσο και στο μετεωρολογικό κομμάτι. Η χθεσινή φωτογραφία από τον κ. Χρήστο Ντουντουλάκη είναι καταπληκτική .
Large thunderstorms are capable of producing other kinds of electrical phenomena called transient luminous events (TLE’s). The most common TLE’s include red sprites, blue jets, and elves. #Red_Sprites can appear directly above an active thunderstorm as a large but weak flash. https://t.co/xEq4M3n5MR
— Theodoros Kolydas (@KolydasT) November 13, 2023
Τα Red Sprites αποτελούν το συχνότερο φαινόμενο της κατηγορίας των Φωτεινών Παροδικών Συμβάντων (TLE) . Υπάρχουν και άλλα όπως τα halos, τα elves, τα blue jets, τα gigantic jets και τα νεότερα σε ανακάλυψη (μόλις το 2019 από Αμερικανούς καταγραφείς) ghosts, τα οποία συνέλαβε πρόσφατα και η Ελληνική ομάδα .
Εν συντομία να πούμε πως τα Red Sprites είναι εκκενώσεις με κυρίως ερυθρό χρώμα που συμβαίνουν σε ύψη από 35 έως 40 χλμ. μέχρι τα όρια της ιονόσφαιρας, περίπου στα 90 χλμ., πάνω από ισχυρές, κατά κανόνα, καταιγίδες. Η οριζόντια έκτασή τους μπορεί να φτάσει τα μερικές δεκάδες χιλιόμετρα.
Ωστόσο, δεν έχουν ακριβώς τον ίδιο μηχανισμό δημιουργίας με τους γνωστούς μας κεραυνούς από τις καταιγίδες. Διαρκούν ελάχιστα, μόλις μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου, και είναι πολύ αμυδρά. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με τον μηχανισμό που τα δημιουργεί. Ωστόσο, μέχρι σήμερα υπάρχουν κάποια κοινά και γενικώς αποδεκτά σημεία ως προς τον μηχανισμό αυτό. Μπορείτε να φανταστείτε το καταιγιδοφόρο νέφος στην κάτω πλευρά (περίπου σε ύψος 10-20 χλμ.) και την ιονόσφαιρα στην πάνω πλευρά (σε ύψος περίπου 90 χλμ.) ως δύο ηλεκτρικά αντίθετα φορτισμένες πλευρές. Αυτό σημαίνει πως ανάμεσά τους (από τα 15-20 χλμ. ως τα 90 χλμ.) δημιουργείται ηλεκτρικό πεδίο.
ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ TA RED SPRITES
Οι γνωστοί μας κεραυνοί, που εκδηλώνονται στο καταιγιδοφόρο νέφος, προκαλούν, υπό προϋποθέσεις, πρόσκαιρη ισχυροποίηση του ηλεκτρικού πεδίου. Αυτό έχει ως συνέπεια την επιτάχυνση των ηλεκτρικών φορτίων (π.χ. ηλεκτρονίων) που βρίσκονται εκεί και η κινητική τους ενέργεια μπορεί να είναι αρκετή, ώστε oi κρούσεις τους με το μοριακό άζωτο (κυρίως) και το οξυγόνο της ατμόσφαιρας να οδηγήσει σε διεγέρσεις και ιονισμούς (αφαίρεση ηλεκτρονίων) των μορίων.
Μέσα σε λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου οι ιονισμοί δημιουργούν έναν «στρατό» ηλεκτρονίων που προκαλούν κι άλλους ιονισμούς και διεγέρσεις άλλων μορίων στο διάβα τους. Η αποδιέγερση των μορίων αυτών, αμέσως μετά, οδηγεί στην εκπομπή του φωτός που βλέπουμε εμείς με τη μορφή των Red Sprites. Πολύ απλά, μπορούμε να πούμε πως, υπό προϋποθέσεις, πάνω από ισχυρές καταιγίδες ισχυροποιείται πρόσκαιρα το ηλεκτρικό πεδίο και μέρος αυτής της ενέργειας μεταφέρεται στα ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια που βρίσκονται μέσα σε αυτό. Αυτά, με τη σειρά τους, μεταφέρουν, μέσω κρούσεων, ενέργεια στα μόρια της ατμόσφαιρας και τα διεγείρουν. Οι αποδιεγέρσεις των τελευταίων, με τη μορφή (και) ορατού φωτός, είναι τα red sprites που παρατηρούμε.
Για το κόκκινο χρώμα τους ευθύνονται οι αποδιεγέρσεις των μορίων της ατμόσφαιρας με τη μορφή φωτονίων . Τα red sprites μπορούν να καταγραφούν σε διάφορα μήκη κύματος, τόσο στο υπέρυθρο όσο και στο ορατό φάσμα. Στο πλαίσιο του ορατού φάσματος που παρατηρούμε εμείς, το φως που εκπέμπεται από τις αποδιεγέρσεις αντιστοιχεί σε πολύ μεγάλο βαθμό στο ερυθρό μέρος του φάσματος, γι’ αυτό και τα βλέπουμε κόκκινα.
✅ Η παλαιότερη γνωστή αναφορά των #TLE‘s είναι του Johann Georg Estor το 1730. Μια άλλη αναφορά έγινε από τους Toynbee και Mackenzie το 1886.
✅ Αρχικά τεκμηριώθηκαν στις 6/7/1989, από το πανεπιστήμιο της Μινεσότα, όταν πήραν κατά λάθος (!) την πρώτη εικόνα του φαινομένου pic.twitter.com/BhycNlejsX— Theodoros Kolydas (@KolydasT) November 13, 2023
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ
Η ομάδα δημιουργήθηκε αυθόρμητα και σταδιακά από το 2008-2009, καταγράφοντας καταιγίδες και άλλα φυσικά ατμοσφαιρικά φαινόμενα μέχρι και σήμερα. Αποτελείται από ανθρώπους που τρέφουν μεγάλη αγάπη για τα καιρικά φαινόμενα και δρουν ανεξάρτητοι, εκτός κάποιου συγκεκριμένου πλαισίου.
Η πρώτη καταγραφή ήρθε στις 21/9/2015 από τον Δημήτρη Σαγιάκο, καταγράφοντας Red Sprites από ένα μέτωπο καταιγίδων στο Ιόνιο Πέλαγος, από την Δυτική Αττική, σε εξόρμηση που είχε πραγματοποιήσει μαζί με τον Αντώνη Λυρά.
Ο πυρήνας της ομάδας αποτελείται από τους Χρήστο Ντουντουλάκη, Θανάση Παπαθανασίου, Δημήτρη Σαγιάκο, Αντώνη Λυρά, Αλέξανδρο Φιλιππόπουλο και Γιώργο Τζεβελέκο, από την Αθήνα, και από τους Παναγιώτη Τσούρα και Αναστάσιο Παλαμίδα, από τη Λιβαδειά. Σε πολλές περιπτώσεις όμως διοργανώνονται εξορμήσεις καταγραφών με τον Στέλιο Φουρτουλάκη (ιδρυτή του Meteoclub) και την Ανδριάνα Μπαλτουμά. Μάλιστα, και οι δυο συνέλαβαν πρόσφατα, μέσα στον Οκτώβρη, τα πρώτα τους Red Sprites. Η Ανδριάνα είναι η πρώτη γυναίκα, τουλάχιστον πανελλαδικά, που συλλαμβάνει με τον φωτογραφικό της φακό αυτό το σπάνιο φαινόμενο. Επιπρόσθετα, η ομάδα έχει δημιουργήσει ρεύμα αρκετών φωτογράφων που προσπαθούν να συνεισφέρουν στο όλο εγχείρημα, με δικές τους καταγραφές από διάφορα σημεία της χώρας. Σημειωτέον πως το νέο αίμα σντιπροσωπεύεται από νέους ηλικίας 18 -20 ετών που τρέφουν ίδιο πάθος, αγάπη και όρεξη.
At least 35 #TLEs mostly #RedSprites, were captured over #thunderstorms at the E. #Aegean Sea & W. #Turkey, during the evening of Nov. 4, 2023.
Check our recent #paper about TLEs, here: https://t.co/IJmoHiFypq. — — — #StormHour @StormHour pic.twitter.com/fEG0jOGUnZ— Chris D (@csath) November 7, 2023
Εκτεταμένο αρχείο καταγραφών TLEs φιλοξενεί και διαχειρίζεται ο Χρήστος Ντουντουλάκης στο προσωπικό του blog: «Athens Astrophotography and Storm Chasing Team».
Η ΦΩΤΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΛΜΟΥ Ή ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΝΙΚΟΛΗΔΕΣ
Ανάλογο φαινόμενο με τα Red Sprites αποτελούν οι Άγιοι Νικόληδες, γνωστοί και ως φωτιές του Αγίου Έλμου, που είναι το καιρικό φαινόμενο το οποίο οφείλεται σε αποφόρτιση κορώνας που δημιουργεί φωτεινό πλάσμα από ένα αιχμηρό αντικείμενο κατά τη διάρκεια έντονου ηλεκτρικού πεδίου στην ατμόσφαιρα, όπως κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας ή μιας ηφαιστειακής έκρηξης. H φωτιά του Αγίου Έλμου είναι φωτεινή μπλε ή μοβ λάμψη, που εμφανίζεται σαν φωτιά σε ορισμένες περιπτώσεις, από ψηλές, αιχμηρές δομές όπως τα αλεξικέραυνα, τα κατάρτια, τα καμπαναριά και οι καμινάδες, και στα φτερά των αεροσκαφών. Συχνά τη λάμψη συνοδεύει ένα χαρακτηριστικό σφύριγμα ή βουητό. Μερικές φορές συγχέεται με τις σφαιρικές αστραπές.
Η φωτιά του Αγίου Έλμου είναι μια μορφή της ύλης που ονομάζεται πλάσμα, το οποίο επίσης παράγεται στα αστέρια. Το ηλεκτρικό πεδίο γύρω από το εν λόγω αντικείμενο προκαλεί ιονισμό των μορίων του αέρα, παράγουν μια αμυδρή λάμψη, εύκολα ορατή σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού. Περίπου 1.000 βολτ ανά εκατοστό επάγουν το φαινόμενο· ο αριθμός εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την γεωμετρία του αντικειμένου. Αιχμηρά σημεία μειώνουν την απαιτούμενη τάση, επειδή τα ηλεκτρικά πεδία είναι πιο συγκεντρωμένα σε περιοχές υψηλής καμπυλότητας, έτσι ώστε οι εκκενώσεις είναι πιο έντονες στα άκρα αιχμηρών αντικειμένων.
Συνθήκες που μπορεί να δημιουργήσουν του άγιους Νικόληδες είναι παρούσες κατά τη διάρκεια της καταιγίδας, όταν η διαφορά τάσης μεταξύ των νεφών και το έδαφος κάτω είναι υψηλή. Τα μόρια του αέρα πυρακτώνονται λόγω των επιπτώσεων της εν λόγω τάσης , που παράγουν τις φωτιές του Αγίου Έλμου. Το άζωτο και το οξυγόνο στην ατμόσφαιρα της Γης προκαλούν τις λάμψεις να φθορίζουν με μπλε ή ιώδες φως, με μηχανισμό παρόμοιο με αυτό που προκαλεί τα φώτα νέον να λάμπουν.
ΣΤΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΜΥΘΟ
Το όνομα Άγιοι Νικολήδες προέρχεται από το γεγονός ότι τον ίδιο χρόνο που εμφανίζονται αυτοί οι δαίμονες οι ναυτικοί προσεύχονται στον Άγιο Νικόλαο. Η δε δοξασία αυτή προήλθε από τη λαϊκή αντίληψη του φυσικού φαινομένου ότι πρόκειται για τελώνια, δηλαδή δαιμονικά όντα προικισμένα με μεγάλη μεταμορφωτική δύναμη που όπως πιστεύουν οι ναυτικοί μας κάθονται πάνω στους ιστούς των πλοίων όταν συναντούν σφοδρές καταιγίδες και τρικυμίες. Οι Βυζαντινοί τα ονόμαζαν «Ουρανίας».
Επίσης οι αρχαίοι Έλληνες τα ονόμαζαν «Διόσκουρους» από το φωσφορώδες φως που πάντα εκφαίνεται ανά δύο, ως ενάντια και ετερόχροα. Διόσκουροι σημαίνει γιοί του Διός (παρόλο που η παράδοση θέλει μόνο τον ένα εκ των δύο διδύμων γιων της Λήδας να είναι γιος του Δία) και στην αρχαιότητα λατρεύονταν ως θεοί προστάτες της ναυσιπλοΐας.
Κατά την διάρκεια της Αργοναυτικής εκστρατείας, η Αργώ βρέθηκε μέσα σε μια μεγάλη τρικυμία από την οποία κινδύνευσαν θανάσιμα οι αποκαμωμένοι Αργοναύτες. Ο Ορφέας προσευχήθηκε στους Θεούς και δεν άργησε να γίνει το θαύμα, δύο φλόγες εμφανίστηκαν πάνω από τους Τυνδαρίδες (γιούς του βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω) και τότε η θάλασσα ηρέμησε. Οι δίδυμες αυτές φλόγες ονομάστηκαν Κάστωρ και Πολυδεύκης και έκτοτε οι ναυτικοί θεωρούσαν της παρουσία τους καλό οιωνό που προμήνυε το τέλος της καταιγίδας.
Σήμερα οι Γάλλοι τα ονομάζουν: «Feux de St Elme» και οι Άγγλοι: «Elmsfire». Το όνομα φωτιές του Αγίου Έλμου (ή Σαν Έλμο) προέρχεται από το όνομα του Εράσμου της Φόρμια, ο οποίος στα ιταλικά είναι γνωστός και ως Σαν Έλμο και είναι προστάτης των ναυτικών. Το φαινόμενο αντιμετωπιζόταν λόγω της φωτεινής φύσης του με θρησκευτική ευλάβεια, και για αυτό το λόγο έλαβε αυτό το όνομα.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟ ΠΟΥ ΕΞΗΓΕΙ ΠΛΗΡΩΣ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ
Please accept YouTube cookies to play this video. By accepting you will be accessing content from YouTube, a service provided by an external third party.
If you accept this notice, your choice will be saved and the page will refresh.
Πηγές
Rodger, C. J. (1999). “Red sprites, upward lightning, and VLF perturbations”. Reviews of Geophysics. 37 (3): 317–336. doi:10.1029/2001JA000283.
Toynbee, Henry (14 January 1886). “Meteorological phenomena (letter)”. Nature. 33 (846): 245. doi:10.1038/033245d0.
Walter A. Lyons and Michey D. Schmidt (2003). P1.39 The Discovery of Red Sprites as an Opportunity For Informal Science Education. American Meteorological Society. Retrieved on 2009-02-18.
Sentman, D.D.; Wescott, E. M.; Osborne, D. L.; Hampton, D. L.; Heavner, M. J. (1995). “Preliminary results from the Sprites94 aircraft campaign: 1. Red Sprites”. Geophys. Res. Lett. 22 (10): 1205–1208. Bibcode:1995GeoRL..22.1205S. doi:10.1029/95GL00583.
“Rare, Colorful Lightning Sprites Dance Over Hurricane Matthew”. National Geographic. October 3, 2016. Retrieved October 3, 2016.
Cite error: The named reference TCR was invoked but never defined (see the help page).
“Hurricane Matthew and the Day/Night Band”. Cooperative Institute for Meteorological Satellite Studies. University of Wisconsin–Madison. October 7, 2016. Retrieved November 3, 2016.
Kathy Berry (1994). Spectacular Color Flashes Recorded Above Electrical Storms. NASA. Retrieved on 2009-02-18.
Don Savage and Kathy Berry (1995). Sprites Confirmed Over Storms Outside U.S. For First Time. NASA. Retrieved on 2009-02-18.
“Rare Atmospheric Phenomenon Observed from Armagh”. Archived from the original on 2013-09-05. Retrieved 2013-08-21.
Boccippio, D. J.; Williams, ER; Heckman, SJ; Lyons, WA; Baker, IT; Boldi, R (August 1995). “Sprites, ELF Transients, and Positive Ground Strokes”. Science. 269 (5227): 1088–1091. Bibcode:1995Sci…269.1088B. doi:10.1126/science.269.5227.1088. PMID 17755531.
Lu, Gaopeng; Cummer, Steven A; Blakeslee, Richard J; Weiss, Stephanie; Beasley, William H (2012). “Lightning morphology and impulse charge moment change of high peak current negative strokes”. Journal of Geophysical Research: Atmospheres. 117 (D4): n/a. Bibcode:2012JGRD..117.4212L. CiteSeerX 10.1.1.308.9842. doi:10.1029/2011JD016890.
Stenbaek-Nielsen, H. C.; McHarg, M.G.; Kanmae, T.; Sentman, D.D. (June 6, 2007). “Observed emission rates in sprite streamer heads”. Geophys. Res. Lett. 34 (11): L11105. Bibcode:2007GeoRL..3411105S. doi:10.1029/2007GL029881. L11105.
Grønne, Jesper. “Første danske ‘red sprites’ fanget fra Silkeborg” Archived August 22, 2012, at the Wayback Machine Danish Meteorological Institute, 20 August 2012. Retrieved: 20 August 2012.
Rina Miyasato, Hiroshi Fukunishi, Yukihiro Takahashi, Michael J. Taylor, Hans. C. Stenbaek-Nielsen (2002). Characteristics of Lightning-induced Sprite Halos and Their Generation Mechanisms. Academic Society Home Village. Retrieved on 2009-02-18.[dead link]
Christopher Barrington Leigh (2000). Sprite halos. Archived 2008-09-17 at the Wayback Machine Stanford University. Retrieved on 2008-02-18.
Barrington-Leigh, C. P., U. S. Inan, and M. Stanley, “Identification of Sprites and Elves with Intensified Video and Broadband Array Photometry”, J. Geophys. Res. 106, No. 2, February, 2001.
Ohkubo, A.; Fukunishi, H.; Takahashi, Y.; Adachi, T. (2005). “VLF/ELF sferic evidence for in-cloud discharge activity producing sprites”. Geophysical Research Letters. 32 (4): L04812. Bibcode:2005GeoRL..32.4812O. doi:10.1029/2004GL021943. S2CID 53059204.
STRATOCAT (2009). “Data of the stratospheric balloon launched on 6/5/1989 from Columbia Scientific Balloon Facility, Palestine, Texas, US for Molecules observation made fluorescent with a Laser”. Retrieved 2009-02-18. Heidorn, K., Ph.D. Weather Elements: The Fire of St. Elmo. Retrieved on July 2, 2007.
«What causes the strange glow known as St. Elmo’s Fire? Is this phenomenon related to ball lightning?». Scientific American.
Λεξικό προσώπων της μυθολογίας Ψηφιακό Σχολείο
Eyers, Jonathan (2011). Don’t Shoot the Albatross!: Nautical Myths and Superstitions. A&C Black, London, UK. ISBN 978-1-4081-3131-2.
photo.gr, Athens Astrophotography and Storm Chasing Team ,