Πριν από ένα τρίμηνο γιορτάσαμε την Παγκόσμια Ημέρα Μετεωρολογίας η οποία είχε ως κεντρικό θέμα “Το μέλλον του καιρού, του κλίματος και του νερού για τις επόμενες γενιές”. Για το μέλλον του καιρού και του νερού γράφτηκαν πολλά, ενώ στο σημερινό μας άρθρο θα επικεντρωθούμε κυρίως για το μέλλον της ΕΜΥ και θα μιλήσουμε για το “νερό που άρχισε να μπαίνει στο αυλάκι” και το οποίο σχετίζεται με κάποιες αλλαγές που αφορούν την χρηματοδότηση της ΕΜΥ . Οι αλλαγές αυτές όπως θα δείτε, θα οφελήσουν από τη μια μεριά την οικονομική υποστήριξη και ανάπτυξη της Υπηρεσίας και από την άλλη θα δημιουργήσουν το υπόβαθρο να γίνουν δομικές αλλαγές ώστε η ΕΜΥ να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες και τις μελλοντικές κοινωνικές ανάγκες.
ΛΙΓΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
Η ΕΜΥ ως υπηρεσία του Ελληνικού Δημοσίου χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ έχει έσοδα από υπηρεσίες που προσφέρει σε πολίτες, αλλά και Διεθνείς Οργανισμούς. Εδώ και χρόνια αποτελεί πάροχο Αεροναυτιλίας και οι υπηρεσίες της κοστολογούνται σε ετήσια βάση βάσει των αρχών κοστολόγησης του EUROCONTROL, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τον έλεγχο της Αεροναυτιλίας. Υπενθυμίζουμε ότι ο Eurocontrol καθιέρωσε την είσπραξη τελών από τους χρήστες, οι οποίοι αποστέλλουν κάθε χρόνο αιτιολογημένο σχέδιο – ανάλυση κόστους των παρεχόμενων υπηρεσιών αεροναυτιλίας, σύμφωνα με τη “Πολυμερή Συμφωνία” για τα τέλη διαδρομής. Ο EUROCONTROL με τη σειρά του επιστρέφει το κόστος αυτό στη χώρα μας, καταθέτοντας τα χρήματα στην Τράπεζα της Ελλάδας για λογαριασμό του Ελληνικού Δημοσίου (Υπουργείο Οικονομικών). Με τα σημερινά δεδομένα, για τις υπηρεσίες της ΕΜΥ ως Παρόχου Υπηρεσιών Αεροναυτιλίας – ΜΕΤ, η χώρα μας λαμβάνει σε ετήσια βάση ένα πολύ μεγάλο ποσό από τον EUROCONTROL, το οποίο μέχρι πέρσι δεν αποδίδετο στην ΕΜΥ.
ΠΩΣ ΘΑ ΒΟΗΘΗΘΕΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Η ΕΜΥ
Κατά το παρελθόν σε σχετικό άρθρο είχαμε αναλύσει την αναγκαιότητα αλλαγής αυτού του νομικού καθεστώτος της ΕΜΥ, για να μπορεί η υπηρεσία να απορροφά αυτά τα Ευρωπαϊκά Κονδύλια και να μην επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό. Τα έσοδα από αυτή τη δραστηριότητα ήταν ανελαστικά , για τον απλό λόγο, ότι η συντήρηση, η αντικατάσταση των παλαιών συστημάτων, η πιστοποίηση και η στελέχωση με προσωπικό των αεροδρομίων και του εξοπλισμού τους, κόστιζε στην Υπηρεσία μας ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, το οποίο ξεπερνούσε κατά πολύ το προβλεπόμενο ποσό του προϋπολογισμού της. Οι ελλείψεις σε υποδομές (ραντάρ και μετεωρολογικούς σταθμούς) κατά ένα μεγάλο ποσοστό οφείλονταν και στην απουσία οικονομικών πόρων. Χαίρομαι ιδιαίτερα να βλέπω να υλοποιούνται σήμερα οι προτάσεις που είχα καταθέσει στο παρελθόν είτε ως υπηρεσιακό στέλεχος, είτε μέσω αρθογραφίας, πριν από πολλά χρόνια.
Τελικώς τον Ιανουάριο του 2023 δημιουργήθηκε αυτό το πολυπόθητο και κατάλληλο νομικό πλαίσιο και ψηφίστηκε η σχετική Υπουργική Απόφαση για την αξιοποίηση των εσόδων της ΕΜΥ από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια της Αεροναυτιλίας (EUROCONTROL) .
ΤΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΘΑ ΕΠΙΦΕΡΕΙ ΣΤΗΝ “ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ” ΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΑΚΟΜΗ
Η ΕΜΥ εκτός του οτι θα έχει την δυνατότητα να αξιοποιήσει κατάλληλα τα έσοδα από τον Eurocontrol, θα έχει ως υποχρεώσεις να τηρεί τις γενικές απαιτήσεις των Κανονισμών της ΕΕ, με καθιέρωση σύγχρονων δομών λειτουργίας όπως business plan, internal auditing, instrument calibration, quality,safety security, operational manuals καθώς και τις ειδικές μετεωρολογικές απαιτήσεις, που ουσιαστικά αφορούν την εφαρμογή του Annex 3 του ICAO, δηλαδή την παρατήρηση (METAR, SPECI), την Μετεωρολογική Ενημέρωση (Met. Briefing) στα αεροδρόμια και τη Διάθεση Προγνωστικών δεδομένων και προϊόντων.
Οι μετεωρολόγοι και η Διοίκηση της ΕΜΥ καλούνται πλέον να χαράξουν νέα πλάνα λειτουργίας με μακροπρόθεσμο ορίζοντα , όπως γίνεται διεθνώς σε πολλές Μετεωρολογικές Υπηρεσίες .Οι αλλαγές -που αναγκαστικά θα γίνουν- θα επιφέρουν παράλληλα και μετασχηματισμό της Υπηρεσίας. Ήδη σε πολλές χώρες ο Πάροχος αποτελεί μία διακριτή οντότητα, ξέχωρη από όλες τις άλλες δραστηριότητες, και έχει υπό την ευθύνη του όλα τα παραπάνω.
Παράλληλα θα πρέπει να γίνουν και δομικές αλλαγές καθώς η ανωτέρω διάκριση επιβάλλεται από την σαφή διάκριση του Παρόχου Υπηρεσιών και του Πυρήνα (Core) μιας Δημόσιας Αρχής ή του Γενικού Ρόλου που έχει η ΕΜΥ ως Υπηρεσία του Ελληνικού κράτους. Με βάση τον τελευταίο εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 2017/373 της Επιτροπής, της 1ης Μαρτίου 2017, που θέτει υψηλές προδιαγραφές και καταργεί τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 482/2008, τους εκτελεστικούς κανονισμούς (ΕΕ) αριθ. 1034/2011, (ΕΕ) αριθ. 1035/2011 και (ΕΕ) 2016/1377, και αριθ. 677/2011 οι προκλήσεις είναι μεγάλες και είναι απαραίτητο να γίνουν αλλαγές κυρίως στην ενδυνάμωση του ρόλου του Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου που παράγει αυτές τις υπηρεσίες .
Οι αλλαγές αυτές θα πρέπει να υλοποιηθούν μέσα από ένα νέο Κανονισμό Λειτουργίας της ΕΜΥ με ένα σύγχρονο Προεδρικό Διάταγμα λειτουργίας, κάτι που δεν ευοδώθηκε το τελευταίο χρονικό διάστημα.
Είναι γεγονός ότι στο πρόσφατο παρελθόν δημιουργήθηκε μεγάλη αντίφαση του υπάρχοντος ΠΔ 161/97 της ΕΜΥ σε σχέση με το ψηφισθέν Προεδρικό Διάταγμα 79/2018 του ΥΠΕΘΑ. Το μεγάλο “αγκάθι” βρισκόταν στο προσοντολόγιο και στην κατανομή θέσεων των προϊσταμένων των Διευθύνσεων και των Τμημάτων της ΕΜΥ. Σημειώνεται οτι η κατανομή των Τμημάτων και των Διευθύνσεων στην ΕΜΥ με το ισχύον ΠΔ 161/97 γίνεται μόνο βάσει κριτηρίων προέλευσης (στρατιωτικό ή πολιτικό προσωπικό) και όχι βάσει ικανοτήτων όπως ισχύει γενικότερα στον Δημόσιο Τομέα.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, δεν αρκούν αλλαγές στις τυπικές λειτουργίες της υπηρεσίας όπως είναι η σταθερή στελέχωση και η ροή προσωπικού με την άμεση (επανα)λειτουργία όλων των βασικών υποδομών (σταθμοί , ραντάρ, lightnings ) αλλά χρειάζονται και δομικές αλλαγές που αποτελούν θέματα γενικότερης πολιτικής και στρατηγικής του ΥΠΕΘΑ, κάτι που ξεφεύγει από το αντικείμενο του θέματος , το οποίο όμως η Πολιτεία καλείται να το εξετάσει επισταμένως και σε βάθος.
Από επιχειρησιακής πλευράς, η ΕΜΥ βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο, καθώς η υποστήριξη της ναυτιλίας έχει ανάγκη πλήρους εκσυγχρονισμού και η υποστήριξη της αεροναυτιλίας όπως αναφέραμε πρέπει να βελτιώνεται συνεχώς, γιατί οι ιδιωτικές μετεωρολογικές εταιρείες καραδοκούν να πάρουν τη δουλειά, υποσχόμενες στις αεροπορικές εταιρείες καλύτερης ποιότητας υπηρεσίες με λιγότερα χρήματα. Στο τομέα της προετοιμασίας της χώρας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ο ρόλος ης ΕΜΥ φαίνεται να υποβαθμίζεται, ενώ πλήγμα για την ίδια αποτελεί και το γεγονός ότι τόσο σε τακτική άσο και σε έκτακτη βάση περιορίζεται η παρουσία των επιστημόνων της στα διεθνή φόρουμ αλλά στα ΜΜΕ. Η ΕΜΥ αποτελεί επιχειρησιακό αλλά και επιστημονικό φορέα που ο ρόλος της (πρέπει να) είναι αναβαθμισμένος στα θέματα Πολιτικής Προστασίας αλλά και Περιβάλλοντος . Πέρα από αυτά, σε επιχειρησιακό επίπεδο, η ΕΜΥ έχει να ανταγωνιστεί δεκάδες , ή ακόμη καλύτερα εκατοντάδες καλά οργανωμένες καιρικές ιστοσελίδες που προσφέρουν πλήθος αξιόπιστων μετεωρολογικών πληροφοριών.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η παρούσα διοικητική και οικονομική υπαγωγή της ΕΜΥ την εμποδίζει να αναπτυχθεί με εξωστρέφεια και με τους όρους που η σύγχρονη κοινωνία επιβάλλει. Τα κοινωνικά δίκτυα , αλλά και οι σύγχρονες ηλεκτρονικές υπηρεσίες απουσιάζουν από την παρουσία της ΕΜΥ στο διαδίκτυο. Αν και αυτό συμβαίνει με πολλές δημόσιες υπηρεσίες στην Ελλάδα, με την ΕΜΥ τα πράγματα είναι πιό δύσκολα, καθώς η προϊσταμένη αρχή της ιεραρχεί διαφορετικά τις ανάγκες της. Η λύση για διακριτούς ρόλους εντός της υπηρεσίας και δημιουργία ενός Μετεωρολογικού Κέντρου Υποστήριξης των Ενόπλων Δυνάμεων στο σύνολό τους είναι η καλύτερη, αλλά μπορεί να δοθεί μόνο αν το ενστερνιστεί η ανώτατη στρατιωτική ηγεσία. Οι αγαθές προθέσεις της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΘΑ δεν αρκούν. Κάποιος θα ισχυριζόταν ότι η υπαγωγή της ΕΜΥ σε κάποιο πολιτικό φορέα θα την έκανε αυτόματα πιο ευέλικτη και εξωστρεφή. Αυτό μπορεί να ισχύει σε ένα βαθμό, αλλά το κυριότερο είναι ότι στον μετεωρολογικό χώρο δεν αρκεί , καθώς κυριότερο είναι ότι απαιτούνται ικανοί ηγέτες με γνώσεις , διεθνές κύρος και οράματα που μπορούν να πιάνουν τα μηνύματα των καιρών. Έτσι όπως έχει διαμορφωθεί και εξελίσσεται η κατάσταση της επιχειρησιακής μετεωρολογίας στη χώρα μας, ο αγώνας της ΕΜΥ για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων και των αρμοδιοτήτων της δεν είναι εύκολο να τελεσφορήσει με νομικά επιχειρήματα. Κατά τη γνώμη μου, μόνο η εξωστρέφεια, η φαντασία, η δουλειά και η ποιότητα των υπηρεσιών και των προϊόντων της μπορούν να φέρουν καλά αποτελέσματα.
Η σημερινή ανάλυση παρότι έχει αναφερθεί και σε προγενέστερο χρόνο , αποτελεί ένα απλό παράδειγμα, για το πώς η παροχή Υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας μπορεί να αποφέρει καρπούς με πολλά έσοδα σε ένα Οργανισμό όπως είναι η ΕΜΥ και να αποτελέσει παράλληλα και ένα εργαλείο ανάπτυξης αλλά και δομικών αλλαγών. Όλα αυτά αποτελούν μια πρώτη “μαγιά” για το πως πρέπει να κινηθούμε στο μέλλον και να πετύχουμε αλλαγές στην κουλτούρα των υπηρεσιών του Δημοσίου , με ανάλογες χρηματοδοτήσεις, μέσω ερευνητικών έργων ή άλλων υπηρεσιών και όλα αυτά, προς όφελος των ίδιων των Οργανισμών, αλλά και εμμέσως του Έλληνα πολίτη.
Θοδωρής Ν. Κολυδάς