Η λίμνη της Οχρίδας και η λίμνη Πρέσπα, είναι δύο από τις παλαιότερες λίμνες της Ευρώπης, και βρίσκονται στην ορεινή ορεινή περιοχή κατά μήκος των συνόρων της Βόρειας Μακεδονίας, της Αλβανίας και της Ελλάδας. Οι λίμνες έχουν διατηρηθεί για τουλάχιστον 1 εκατομμύριο χρόνια και πιθανώς και περισσότερο. Ανήκουν σε μια ομάδα λεκανών, που προήλθε από μια γεωτεκτονική κατάπτωση κατά τη διάρκεια της Πλειόκαινου εποχής πριν πέντε εκατομμύρια χρόνια στη δυτική πλευρά των Δειναρικών Άλπεων.
Στις 19 Αυγούστου 2022 το Operational Land Imager-2 (OLI-2) του δορυφόρου Landsat 9 κατέγραψε αυτήν την εικόνα φυσικού χρώματος των δύο λιμνών. Η Οχρίδα είναι η μεγαλύτερη και βαθύτερη από τις δύο λίμνες , με μέσο βάθος 155 μέτρα (509 πόδια) , ενώ η Πρέσπα έχει μέσο βάθος 14 μέτρα (45 πόδια).
Οι λίμνες οφείλουν τη μακροζωία τους στη διαρκή τεκτονική δραστηριότητα που κάνει τη γη από κάτω τους να βυθίζεται, δημιουργώντας τεκτονικά βυθίσματα (Grabens) ή κοιλάδες χαμηλού υψομέτρου που πλαισιώνονται από ρήγματα. Αυτή η συνεχής βύθιση των κοιλάδων εμποδίζει τη συσσώρευση ιζημάτων και της φυτικής ζωής και τη μετατροπή των λιμνών σε βάλτους με την πάροδο του χρόνου, όπως συμβαίνει στις περισσότερες λίμνες μετά από μερικές χιλιάδες χρόνια.
Παγκοσμίως υπάρχουν μόνο λίγες λίμνες με τόσο αρχαία προέλευση, με γνωστότερες τη Βαϊκάλη και την Τανγκανίκα. Οι περισσότεροι άλλες νεότερες λίμνες έχουν διάρκεια ζωής μικρότερη από 100 χιλιάδες χρόνια πριν τελικά γεμίσουν με ιζήματα. Πιστεύεται ότι στην περίπτωση της Λίμνης Οχρίδας αυτή η διαδικασία καθυστέρησε λόγω του μεγάλο βάθους της και μικρή απόθεση ιζημάτων από τις φιλτραρισμένες εισροές από τις πηγές της. Επιπλέον, το ρήγμα Οχρίδα-Κορυτσά στα νότια της λίμνης εξακολουθεί να είναι τεκτονικά ενεργό και μπορεί να αντισταθμίσει τις αποθέσεις με καταβύθιση. Σε αντίθεση με τη Λίμνη Οχρίδα, η Πρέσπα είναι πιθανό να έχει μετατραπεί σε ξηρά αρκετές φορές στην ιστορία της, ως αποτέλεσμα του καρστικού υποβάθρου της.
Οι περισσότερες από τις εκατομμύρια λίμνες του κόσμου είναι ηλικίας μικρότερης των 18.000 ετών και σχηματίστηκαν όταν οι παγετώνες έλιωσαν στο τέλος της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων. Οι γεωλόγοι ταξινομούν μόλις 30 λίμνες, συμπεριλαμβανομένης της Oχρίδας και της Πρέσπας, ως «αρχαίες»—που ορίζονται από ορισμένους ερευνητές , καθώς διατηρούνται σε περισσότερους από έναν κύκλους της εποχής των παγετώνων (τουλάχιστον 130.000 χρόνια). Οι γεωλόγοι πιστεύουν ότι περίπου 20 λίμνες στη Γη, που βρίσκονται κυρίως σε grabens, έχουν παραμείνει για περισσότερα από 1 εκατομμύριο χρόνια. Το μεγαλύτερο μέρος του νερού της Οχρίδας προέρχεται από υποβρύχιες πηγές, αλλά περίπου το 20 τοις εκατό του αποστραγγίζεται από την Πρέσπα στο υψηλότερο υψόμετρο μέσω υπόγειων καρστικών καναλιών. Ενώ τα επίπεδα του νερού παρέμειναν σχετικά σταθερά στη λίμνη Οχρίδα τις τελευταίες δεκαετίες, οι Πρέσπες γνώρισαν σημαντικές μειώσεις τόσο σε έκταση όσο και σε όγκο.
Πανοραμική άποψη της Μεγάλης Πρέσπας (by
)Σε μια πρόσφατη μελέτη, βασισμένη σε σχεδόν τέσσερις δεκαετίες παρατηρήσεων του Landsat, οι επιστήμονες ανέφεραν ότι η Λίμνη Πρέσπα έχασε το 7 τοις εκατό της επιφάνειάς της και το ήμισυ του όγκου της μεταξύ 1984 και 2020, πιθανότατα λόγω των αυξημένων αναλήψεων νερού για τη γεωργία. Τα νερά της λίμνης Οχρίδας με χαμηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά και υψηλή περιεκτικότητα σε οξυγόνο υποστηρίζουν περισσότερα από 1.200 είδη φυτών και ζώων, δίνοντας στη λίμνη μια από τις υψηλότερες συγκεντρώσεις βιοποικιλότητας στον κόσμο. Η μακροζωία της λίμνης Οχρίδας επέτρεψε την εξέλιξη 200 ειδών που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού, συμπεριλαμβανομένων των ασυνήθιστων σαλιγκαριών, πάπιων και πέστροφας. Η λίμνη είναι μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και μερικές φορές ονομάζεται Ευρωπαϊκό Γκαλαπάγκος ή μουσείο ζωντανών απολιθωμάτων λόγω της αξιοσημείωτης βιοποικιλότητάς της.
Οι λίμνες δεν είναι τα μόνα τοπικά χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν για τις ηλικίες τους. Η Οχρίδα, η μεγαλύτερη πόλη στη λίμνη, είναι ένας από τους παλαιότερους ανθρώπινους οικισμούς στην Ευρώπη. Έχει το παλαιότερο σλαβικό μοναστήρι και περισσότερες από 800 εικόνες βυζαντινού ρυθμού που δημιουργήθηκαν μεταξύ 11ου και 14ου αιώνα. Το 2010, οι επιστήμονες της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης έδωσαν το όνομα Οχρίδα σε μια λίμνη στον Τιτάνα, ένα φεγγάρι που περιστρέφεται γύρω από τον Κρόνο.
Πηγή : NASA Earth Observatory image by Lauren Dauphin, using Landsat data from the U.S. Geological Survey