kolydas.eu
TOP STORIES Αρθρογραφια Κοινωνία Μετεωρολογία και Κλίμα Περιβάλλον & Ενέργεια Προγνώσεις

Το φυσικό περιβάλλον, οι πυρκαγιές και ο Όμηρος-Θεμελιωτής της Οικολογίας ο Θεόφραστος

Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τον Όμηρο ως ποιητή, αλλά μέσα από τα έργα του αναδύεται και ένας συνειδητοποιημένος οικολόγος, ήδη από τον 8ο π.Χ αιώνα . Στην ουσία πρώτος μελετά την επίδραση του πολέμου στη φύση και την καυτηριάζει. Στη ραψωδία Φ της Ιλιάδας, όπου ο ποιητής περιγράφει τις σκληρές σκηνές που εκτυλίσσονται στον ποταμό Σκάμανδρο, βάζει τον Αχιλλέα να παλεύει με τα ορμητικά νερά του ποταμού, με τον πνιγμό του να μοιάζει βέβαιος. Ικετεύει το Δία να τον σώσει από τον οργισμένο Σκάμανδρο. Επεμβαίνει η Ήρα, καλώντας τον Ήφαιστο να σώσει τον Αχιλλέα. Αυτός τότε βάζει φωτιά στα δάση και γρήγορα το νερό του ποταμού αρχίζει να βράζει από τη ζέστη της φωτιάς. Ο θεός του ποταμού, ο Σκάμανδρος, παρακαλεί την Ήρα να σταματήσει τον Ήφαιστο, υποσχόμενος ότι ο ίδιος θα αφήσει ήσυχο τον Αχιλλέα, όπως και γίνεται.

Ο Όμηρος περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο τόσο τη μόλυνση του ποταμού από το αίμα των Τρώων, όσο και τη μεγάλη πυρκαγιά του Ήφαιστου.

Στην αρχαία Ελλάδα, όπως γνωρίζουμε,  οι νόμοι απαγόρευαν την ξύλευση στα ιερά δάση και όριζαν ότι τα άγρια ζώα κυκλοφορούσαν ελεύθερα σε αυτά. Τα πρόστιμα για τους παραβάτες ήταν «τσουχτερά» και έφταναν ακόμη και στις 50-100 δρχ, όταν το μέσο ημερομίσθιο της εποχής δεν ξεπερνούσε την 1 δραχμή. Έτσι, πολλά ιερά άλση απέκτησαν γρήγορα τη μορφή παρθένων δασών: μεταξύ αυτών, τα ιερά άλση Άργους, Αρτέμιδος στη Σκυλούντα, Δέσποινας στην Αρκαδία, Δωδώνης, Ευμενίδη στον Κολωνό, Διός στην Ολυμπία, το οποίο ανακηρύχθηκε από τον Ηρακλή και ονομάστηκε «Άλτις» κ.λ.π. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σε πολλές περιοχές, ακόμη και εκτός ιερών δασών, απαγορευόταν η κοπή περισσότερων από δυο δέντρα ετησίως για κάθε ιδιοκτήτη.

ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

Με παρακαταθήκη την αρχαία κληρονομιά, το 1937 αναβίωσε η ιδέα της κήρυξης συγκεκριμένων δασικών εκτάσεων ως φυσικών αποθεμάτων. Έτσι, εκείνη την χρονιά ψηφίστηκε ο νόμος 856/1937 ο οποίος προέβλεπε την ίδρυση εθνικών δρυμών. Πράγματι, ο πρώτος ιδρύθηκε το έτος 1938 στον Όλυμπο. Ίσως η επιλογή να ήταν τυχαία, αλλά γεφύρωσε το 1937 με την αρχαιότητα, αφού προστάτευε την κατοικία των δώδεκα θεών της ελληνικής μυθολογίας. Το 1971, με τον νόμο 996/1971, θεσπίστηκαν δύο ακόμη κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών γνωστές ως αισθητικά δάση και προστατευόμενα μνημεία της φύσης.

Ίσως τότε να ξεφύλλισαν κάποιοι και τα συγγράμματα του Γερμανού βιολόγου Ernst Haeckel (1866), ο οποίος «εφηύρε» τον όρο «οικολογία», βάζοντας μαζί τις ελληνικές λέξεις «οίκος» και «λόγος» και δίνοντάς της τον πρώτο ορισμό στην ιστορία: «επιστήμη της σχέσεως των οργανισμών με το περιβάλλον».

Για τον Haeckel το όλο θέμα σταμάτησε εκεί, αλλά τη σκυτάλη παρέλαβε ένας Δανός. Επρόκειτο για τον βοτανολόγο Eugenius Warming, που συνέγραψε και το πρώτο οικολογικό εγχειρίδιο (1895), κερδίζοντας με την …πένα του τον τίτλο του θεμελιωτή της σύγχρονης Οικολογίας.

Κοιτώντας πολύ πίσω στον χρόνο θεωρώ ότι είναι “υποχρέωσή μου” να θυμίσω ότι ο επιστημονικός κλάδος της μελέτης των Οικοσυστημάτων  ουσιαστικά  θεμελιώθηκε από το Θεόφραστο (373-288 πχ.), μαθητή του Αριστοτέλη και διάδοχό του στην περιπατητική σχολή του Λυκείου. Ο Θεόφραστος που η καταγωγή του ήταν από την Ερεσό της Λέσβου, έγραψε περίπου 240 βιβλία, από τα οποία λίγα σώθηκαν.  Ο Θεόφραστος αν και διαφοροποιήθηκε από την άποψη του δασκάλου του ότι το φυσικό περιβάλλον δημιουργήθηκε για τον άνθρωπο, δεν αρνήθηκε ωστόσο την ύπαρξη σκοπού στη φύση. Αναζήτησε τις συγγένειες ανάμεσα στους ζωντανούς οργανισμούς και στοχάστηκε πάνω στις ισορροπίες των οικοσυστημάτων. Είχε τη δυνατότητα να κάνει την έρευνά του στο “Μουσείο” της Αλεξάνδρειας, που διέθετε ζωολογικό και βοτανικό κήπο, αστεροσκοπείο, εργαστήριο, ενώ στα βιβλία του αναφέρθηκε σε πρωτοποριακά για την εποχή θέματα: τις διαφορές μεταξύ των διάφορων κλιματικών ζωνών, το μικροκλίμα, ακόμη και την αισθαντικότητα των φύλλων. Πρώτος ανακίνησε το μεγάλο θέμα των ημερών μας: την επίδραση της ανθρώπινης δραστηριότητας πάνω στο κλίμα και τις διαταραχές του οικοσυστήματος από καταστροφές δασών, αποξηράνσεις ελών και βιοτόπων. Μπορεί βέβαια ο Θεόφραστος να ασχολήθηκε πρώτος με το οικοσύστημα, αλλά χρειάστηκαν μερικές …χιλιετίες για να επινοηθεί ο σχετικός όρος.

Visited 152 times, 1 visit(s) today
0Shares

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Don`t copy text!