Μόλις πριν 2 ημέρες συμπληρώθηκαν 90 χρόνια από τα επίσημα γενέθλια της γηραιάς κυρίας η οποία δεν είναι άλλη από την σημερινή ΕΜΥ, καθώς στις 8 Αυγούστου του 1931 ψηφίστηκε ο νόμος 5258 με τον οποίο αποσπάστηκε η μελέτη του καιρού και του Κλίματος από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) και δόθηκε στην τότε ‘”νέα” ΕΜΥ .
Το Αστεροσκοπείο είχε γνωρίσει μεγάλη εσωτερική και Διεθνή αναγνώριση χάρις στον Δημήτριο Αιγηνίτη ο οποίος στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού της Ελλάδας από την κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη, προσκλήθηκε το 1890 να αναλάβει τη διεύθυνση του Αστεροσκοπείου Αθηνών. Στον τομέα της μετεωρολογίας, ο Αιγινήτης, εκτός από την οργάνωση του ελληνικού μετεωρολογικού δικτύου, ασχολήθηκε με τη μελέτη της ιστορίας του Ελληνικού κλίματος, υποστηρίζοντας τη σταθερότητά του στη διάρκεια των ιστορικών χρόνων , όπου το βασικό του έργο επί του θέματος είναι το βιβλίο Το κλίμα της Ελλάδος
Στον Ελληνικό χώρο ακόμη και προς της Επανάστασης του 1821 είχαν γίνει σποραδικές μετεωρολογικές μετρήσεις , αλλά οι ουσιαστικές άρχισαν μετά το 1890 . Στα τέλη του Αυγούστου του 1919 , επισκέφθηκε τον ανεμολογικό σταθμό της Αεροπορίας στο Γουδί ο Γάλλος Λοχαγός πυροβολικού Robert Weissenburger, προκειμένου να διαμορφώσει προσωπική γνώμη για τη δυνατότητα ένταξης του σταθμού των Αθηνών σε ένα μελετώμενο δίκτυο στα Βαλκάνια. Το Σεπτέμβριο του 1919 ο παραπάνω Αξιωματικός με έγγραφο ζήτησε την αποστολή στην Κωνσταντινούπολη του Θεόκλητου Φιντικλή, μετέπειτα στελέχους της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, προκειμένου να παρακολουθήσει την εκεί λειτουργία μετεωρολογικού σταθμού και στη συνέχεια να οργανώσει αντίστοιχο στην Αθήνα. Ο Θ. Φιντικλής επέστρεψε στην Αθήνα στις αρχές Ιανουαρίου 1920 έχοντας στις αποσκευές του και αρκετό υλικό ανεμοβολίσεων και σε συνεργασία με τον ανεμολογικό σταθμό Αεροπορίας στο Γουδί ιδρύεται στις 16 Ιανουαρίου 1920 ο πρώτος μετεωρολογικός σταθμός για τις ανάγκες του στρατεύματος και με συμμαχικές πλέον προδιαγραφές. Κεντρική αποστολή του σταθμού ήταν η παροχή μετεωρολογικών στοιχείων για τις ανάγκες του Πυροβολικού.
Το Πολεμικό Ναυτικό της Ελλάδας δεν έμεινε ανεπηρέαστο από τα διεθνή μηνύματα του 19ου αιώνα { διεθνή συνέδρια για τη ναυτική μετεωρολογία, καταστροφή του συμμαχικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα το 1854 κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου από τις καιρικές συνθήκες κλπ }, αλλά και στη συνέχεια από τις εμπειρίες του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, που ανέδειξαν εντονότερα και στον εθνικό μας χώρο τη σπουδαιότητα του παράγοντα ΄΄ καιρός ΄΄, όχι μόνο στην ασφάλεια της ναυσιπλοϊας, αλλά και στην ακρίβεια των βολών των κανονιοφόρων του Πολεμικού Ναυτικού.Στα πεπραγμένα της Υδρογραφικής Υπηρεσίας μέχρι το 1922 αναφέρεται ότι στις αρμοδιότητες του Τμήματος Γεωδαισίας ήταν και οι μετεωρολογικές παρατηρήσεις και ότι στην περίοδο αυτή ιδρύθηκε παλιρροιογράφος και μετεωρολογικός σταθμός στον Πειραιά και εκπονήθηκε προμελέτη πυκνώσεως του δικτύου των ειδικών τούτων σταθμών στον Ισθμό και σε διάφορα μέρη του κράτους
Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΤΟ STATUS ΣΤΗ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑ
Μετά την κύρωση από την Ελλάδα το 1921 της πρώτης Αεροπορικής Σύμβασης των Παρισίων του έτους 1919 για τη διεθνή Αεροπλοϊα, η χώρα μας αναλάμβανε πλέον συμβατικές υποχρεώσεις στον τομέα της μετεωρολογικής υποστήριξης των πτήσεων των αεροσκαφών, όπως ειδικότερα καθορίζονταν στο σχετικό Παράρτημα { Annex G } της σύμβασης αυτής. Η διαμορφούμενη νέα εθνική και διεθνής μετεωρολογική πραγματικότητα υπερέβαινε τα στενά πλαίσια της μετεωρολογικής αποστολής του Εθνικού Αστεροσκοπείου, δεν έγινε καμία νέα θεσμική αναδιάταξη της αποστολής του μέχρι το 1931, ενώ δεν υπήρχε και η ανάλογη κρατική χρηματοδότηση, παρά την έντονη παρουσία της προσωπικότητας του Καθηγητή και Διευθυντή του Αστεροσκοπείου Δημητρίου Αιγινήτη. Όλα τα αιτήματα του Αστεροσκοπείου έπεσαν στο κενό διότι είχε ήδη δρομολογηθεί δημιουργία μιας άλλης Μετεωρολογικής Υπηρεσίας.
Η Διεθνής Μετεωρολογική Διάσκεψη της Ουτρέχτης (1923) είχε διατυπώσει την ευχή η μετεωρολογική υπηρεσία κάθε χώρας να βρίσκεται υπό την εξάρτηση υπηρεσιών, με τις οποίες είχε στενή σχέση από άποψη πρακτικών εφαρμογών. Δεδομένου ότι η αεροπλοΐα έχει μεγαλύτερη συνάφεια με τη μετεωρολογία παρά η αστρονομία, θα έπρεπε να την “κηδεμονεύει” το υπουργείο αεροπορίας. Η συμμετοχή του Αιγινίτη στην Κυβέρνηση Θεόδωρου Πάγκαλου, ενός πανεπιστημιακού με Βενιζελικό παρελθόν, μπορεί να υπαγορεύτηκε από την πεποίθηση του Αιγινίτη για την αναγκαιότητα εύρεσης δραστικών λύσεων , όμως το γεγονός αυτό και μόνο εναι πιθανόν να αποτέλεσε και το κυριότερο σημείο αντίθεσής του με τον Αλέξανδρο Ζάννα. Παρότι οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές, αρχικά συμφώνησαν ως προς το ενιαίο και αδιαίρετο της υπηρεσίας η απόφαση της διάσπασης είχε ήδη ληφθεί από τον υφυπουργό που είχε την στήριξη του Βενιζέλου . Ενώ ο Ζάννας την ήθελε τη Μετεωρολογία υπαγόμενη στο Υπουργείο Αεροπορίας, ο Αιγινίτης επιθυμούσε τη διατήρησή της υπό την διεύθυνση του Αστεροσκοπείου. Αρχικά, υιοθετήθηκε η μέση οδός οτι όλα τα παρατηρητήρια θα έδιναν τηλεγραφήματα σε διπλούς αποδέκτες. Όμως έπειτα από ένα έτος, τον Δεκέμβριο του 1930 ο Βενιζέλος παραιτήθηκε από Υπουργός Αεροπορίας και τη θέση του πήρε ο Ζάννας.
Έτσι αρχές του 1931 ο νέος Υπουργός συγκρότησε υποεπιτροπή ειδικών, απόντος του Αιγινήτη, η οποία αποφάνθηκε υπέρ της άμεσης υπαγωγής της υπηρεσίας στο Υπουργείο Αεροπορίας . Κι ενώ προς την ίδια εξέλιξη συνηγόρησε η κοινοβουλευτική επιτροπή (πολιτικά αυτονόητο) , όλα τα ανώτερα επιστημονικά ιδρύματα υποστήριξαν την παραμονή της μετεωρολογικής υπηρεσίας στον ουσιαστικά αυτόνομο οργανισμό του Εθνικού Αστεροσκοπείου. Τελικά, μέσα απο μεγάλες αντιθέσεις ιδρύθηκε η Ελληνική Μετεωρολογική Υπηρεσία ως η μόνη του κράτους, εξαρτημένη από το Υπουργείο Αεροπορίας, με πρωταρχικό σκοπό την εξυπηρέτηση των αναγκών της αεροπορίας, της γεωργίας, των δημοσίων έργων, των στρατιωτικών επιχειρήσεων και της ναυτιλίας. Η νέα υπηρεσία δημιουργήθηκε για να καλύψει τις άμεσες ανάγκες της αεροπορίας στο καίριο ζήτημα των προγνώσεων, λόγω της γενικότερης ανεπάρκειας του προσωπικού και υλικοτεχνικής υποδομής που μάστιζε τη χώρα. Η νέα υπηρεσία απομύζησε το προϋπάρχον τμήμα του Αστεροσκοπείου, αναλαμβάνοντας αναπόφευκτα και την επιστημονική πρόοδο του κλάδου.( Ε.τ.Κ. 1932, φ. 374, δ. 11.10.1932. Με το ίδιο διάταγμα οργανώθηκε η Μετεωρολογική Σχολή της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας
Ένα χαρακτηριστικό του νέου οργανισμού ήταν η δαπανηρότητα — μομφή την οποία εισέπραττε επανειλημμένως ο Ζάννας — όχι μόνο εξ αιτίας του μισθολογίου, αλλά και της πληθώρας τμηματαρχών. Η Κεντρική Υπηρεσία παρόλα αυτά χαρακτηριζόταν από ένδεια υλικών μέσων και δυσκολία αντικατάστασης των φθειρόμενων υπαρχόντων (π.χ. ένα και μοναδικό πρότυπο βαρόμετρο υπήρχε στον σταθμό Αθηνών). Οι μισές από τις προβλεπόμενες οργανικές θέσεις του ν. 5258 ήσαν κενές, το ανεπαρκές προσωπικό εργαζόταν υπερεντατικά, αλλά πάλι δεν προλάβαινε να εκτελέσει επιστημονικές εργασίες. Η έλλειψη χώρου ήταν αισθητή, καθώς το τμήμα ενός μόνον ορόφου του Υπουργείου Αεροπορίας κάθε άλλο παρά διευκόλυνε τις συνθήκες εργασίας. Τέλος, η ανέγερση Μετεωροσκοπείου Αθηνών έμεινε στα χαρτιά, επειδή το σχέδιο της Διεύθυνσης Δημοσίων Έργων ματαιώθηκε, εξ αιτίας της οικονομικής δυσπραγίας. Μπορεί το ξεκίνημα της ίδρυσης της Μετεωρολογίας να μη ξεκίνησε καλά , όμως η ραγδαία ανάπτυξη της ελληνικής πολεμικής και πολιτικής αεροπορίας στο διάστημα 1929-1932 οφείλει πολλά στους Βενιζέλο και Ζάννα . Με την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, όπως έχουμε αναφέρει αναλυτικά σε άλλο άρθρο για το έπος του 40 συστάθηκε το Μετεωρολογικό Γραφείο του Γενικού Στρατηγείου (Μ.Γ./Γ.Σ.), το οποίο είχε ως αποστολή τη μετεωρολογική υποστήριξη των πολεμικών επιχειρήσεων. Περισσότερα στοιχεία εδώ
Ο Αλέξανδρος Ζάννας (δεξιά) συνοδεύει τον Ελευθέριο Βενιζέλο σε κάποια επίσημη εκδήλωση. Η παραπάνω φωτογραφία έχει ληφθεί στις 10-4-1933 και έχει αφιέρωση στην Π. Σ. Δέλτα, στενή φίλη του Ελ. Βενιζέλου και πεθερά του Αλ. Ζάννα (από το αρχείο του Αλ. Π. Ζάννα).
ΑΠΟ ΤΟ ΧΘΕΣ ΣΤΙΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
Σήμερα στη χώρα μας, εκτός από την ΕΜΥ που είναι ο επίσημος φορέας έκδοσης των Μετεωρολογικών προγνώσεων, έχουμε πάνω από δέκα δημόσιους φορείς, όχι μόνο που ασχολούνται, αλλά που επενδύουν σε υποδομές παρατήρησης μετεωρολογικού, κλιματολογικού και υδρολογικού ενδιαφέροντος. Αυτή πολυδιάσπαση δεν βοηθά και γίνεται κατασπατάλιση χρημάτων για το ίδιο πολλές φορές αντικείμενο Στο τομέα της προετοιμασίας της χώρας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ο ρόλος ης ΕΜΥ δεν είναι τόσο έντονος , ενώ πλήγμα για την ίδια αποτελεί και το γεγονός ότι τόσο σε τακτική άσο και σε έκτακτη βάση περιορίζεται η παρουσία των επιστημόνων της στα ΜΜΕ και στα κοινωνικά δίκτυα . Πέρα από αυτά, σε επιχειρησιακό επίπεδο, η ΕΜΥ έχει να ανταγωνιστεί δεκάδες καλά οργανωμένες καιρικές ιστοσελίδες που προσφέρουν πλήθος αξιόπιστων μετεωρολογικών πληροφοριών. Η υποστήριξη της ναυτιλίας έχει ανάγκη πλήρους εκσυγχρονισμού και η υποστήριξη της αεροναυτιλίας πρέπει να βελτιώνεται συνεχώς γιατί αι ιδιωτικές μετεωρολογικές εταιρείες καραδοκούν να πάρουν τη δουλειά, υποσχόμενες στις αεροπορικές εταιρείες καλύτερης ποιότητας υπηρεσίες με λιγότερα χρήματα. Η δομή της ΕΜΥ την εμποδίζει να αναπτυχθεί με εξωστρέφεια και με τους όρους που η σύγχρονη κοινωνία επιβάλλει. Αν και αυτό συμβαίνει με τις περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες στην Ελλάδα, με την ΕΜΥ τα πράγματα είναι χειρότερα, καθώς η προϊσταμένη αρχή της ιεραρχεί τις ανάγκες της, δίνοντας εκ των πραγμάτων προτεραιότητα στην Εθνική Άμυνα . Θα μπορούσε κάποιος να πεί ότι η λύση για τη δημιουργία ενός Μετεωρολογικού Κέντρου Υποστήριξης των Ενόπλων Δυνάμεων στο σύνολό τους είναι η καλύτερη, αλλά μπορεί να δοθεί μόνο αν το ενστερνιστεί η ανώτατη στρατιωτική ηγεσία. Οι αγαθές προθέσεις της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΘΑ δεν αρκούν. Πάντως η υπαγωγή της ΕΜΥ σε κάποιο πολιτικό φορέα όπως λόγου χάρη το υπουργείο Περιβάλλοντος ή Πολιτικής Προστασίας δεν θα την κάνει αυτόματα ευέλικτη και εξωστρεφή. Η ΕΜΥ αν δεν αντιδράσει άμεσα να ανταπεξέλθει σε όλες αυτές τις προκλήσεις θα την οδηγήσει αργά αλλά σταθερά στην υποβάθμιση του έργου της στα μάτια του απλού πολίτη. Αυτό είναι πολύ κακό και μακροπρόθεσμα θα φέρει μεγαλύτερα δεινά. Κατά τη γνώμη μου, μόνο η εξωστρέφεια, η φαντασία, η δουλειά και η ποιότητα των υπηρεσιών και των προϊόντων της μπορούν να φέρουν καλά αποτελέσματα.
Το έργο του Ζάννα και το όραμα του Βενιζέλου έφερε τα επιθυμητά για την εποχή τους αποτελέσματα . Σήμερα κατά την άποψή μου η ΕΜΥ για τα επόμενα χρόνια χρειάζεται έναν σχεδιασμό με κοινές υποδομές και δίκτυα με άλλες υπηρεσίες που παράγουν γεωπληροφορίες , τα οποία θα είναι ικανά να εξυπηρετούν όλους τους πολίτες και τους φορείς της πολιτείας. Στην ΕΜΥ του μέλλοντος είναι απαραίτητο να προκριθούν συστήματα αυτοματισμού έκδοσης των προγνώσεων είτε αυτά αφορούν ενεργά προγράμματα επαγρύπνησης για τα καιρικά φαινόμενα , την άμυνα ή ειδικούς τομείς όπως τη γεωργία τη Ναυτιλία και την μελέτη του Κλίματος . Μπορούμε όλοι εντός της ΕΜΥ να δουλέψουμε με διακριτούς ρόλους σε μια ενιαία υπηρεσία μαζί με τα Εκπαιδευτικά και Ερευνητικά Ιδρύματα και Φορείς της Πολιτείας με στόχο την πρόοδο και την ανάπτυξη. Όπως γίνεται σε όλες τις σύγχρονες Ευρωπαϊκές χώρες. Μια ανασύνταξη των υπηρεσιών καιρού και του κλίματος στις μέρες μας κρίνεται απαραίτητη, με ενδυνάμωση και συννένωση φορέων τηρώντας τα λόγια του Αντισθένη “Αυτοί που σαν αδέρφια ενώνονται για ένα κοινό σκοπό, πιο δυνατοί κι από τα άπαρτα τα κάστρα στέκουν”
2 comments