TOP STORIES Αρθρογραφια Κοινωνία Περιβάλλον & Ενέργεια

Μετεωρολογία και πυρκαγιές- Η περίπτωση της πυρκαγιάς στη Δυτική Αττική

Οι παράμετροι του καιρού που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των δασικών πυρκαγιών είναι ο άνεμος (ταχύτητα και διεύθυνση) , η σχετική υγρασία του αέρα , η θερμοκρασία, τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα , η ύπαρξη νεφώσεων και η ευστάθεια της ατμόσφαιρας. Αυτές οι παράμετροι στον τόπο της φωτιάς εξαρτώνται από τις συνοπτικές μετεωρολογικές συνθήκες, αλλά και από την επίδραση της τοπογραφίας , την καύσιμη ύλη που υπάρχει στην περιοχή , τον βαθμό ξηρότητας και την επίδραση της ίδιας της πυρκαγιάς στα καιρικά φαινόμενα. Στο σημερινό άρθρο θα εξηγήσουμε όσο το δυνατόν απλούστερα και συνοπτικά γιατί εκτός από την ταχύτητα του ανέμου, εξίσου σημαντική είναι η ευστάθεια της ατμόσφαιρας ,  η τοπογραφία της περιοχής και η γενικότερη συνοπτική κατάσταση για την ανάπτυξη μιας πυρκαγιάς.

 Ευστάθεια ατμόσφαιρας και τοπογραφία

Η ευστάθεια της ατμόσφαιρας είναι ένας παράγοντας που μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα για την εξέλιξη μιας πυρκαγιάς. Όταν η θερμοκρασιακή δομή της ατμόσφαιρας είναι τέτοια που «αντιστέκεται» στην κάθετη κίνηση του αέρα, η ατμόσφαιρα ονομάζεται ευσταθής και δεν διευκολύνει την ανάπτυξη της πυρκαγιάς γιατί δυσκολεύει την τροφοδοσία της με οξυγόνο. Αντίθετα, όταν η ατμόσφαιρα είναι ασταθής, τότε οι συνθήκες διευκολύνουν την τροφοδοσία με οξυγόνο, και ευνοούν τη δημιουργία μεγάλης στήλης καπνού και τη γρήγορη εξάπλωση της πυρκαγιάς.

Φωτιές στην Αττική: Ήταν μόνο τα μποφόρ;

Ιδιαίτερη σημασία για την πυρκαγιά έχουν τα τοπογραφικά στοιχεία, όπως είναι η κλίση του εδάφους, η έκθεση της πλαγιάς, το υψόμετρο και ορισμένα γενικά χαρακτηριστικά της τοπογραφίας όπως φαράγγια, διάσελα, και κορυφογραμμές. Η επίδρασή της τοπογραφίας στην πυρκαγιά είναι τόσο άμεση όσο και έμμεση. Η πυρκαγιά κατά κανόνα εξαπλώνεται προς τα υψηλότερα μέρη κάθε πλαγιάς, εκτός εάν υπάρχει ισχυρός αντίθετος άνεμος. Η ταχύτητα εξάπλωσής της είναι μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η κλίση. Σε ελαφριά καύσιμα (πχ. χόρτα) όταν ο άνεμος φυσάει κατά τη φορά της κλίσης η ταχύτητα εξάπλωσης της πυρκαγιάς μπορεί να είναι απίστευτα μεγάλη. Η κλίση επηρεάζει άμεσα τη συμπεριφορά της φωτιάς με δύο τρόπους:

λόγω της κλίσης οι φλόγες πλησιάζουν την καύσιμη ύλη μπροστά τους, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση ισχυρού ανέμου. Έτσι αυξάνεται σημαντικότατα η ακτινοβολία που προθερμαίνει την καύσιμη ύλη και επιταχύνεται η ανάφλεξή της.

• η παραγόμενη θερμότητα ανέρχεται παράλληλα με την πλαγιά δημιουργώντας ένα θερμό ρεύμα αέρα (επαγωγή) που αυξάνει την ταχύτητα εξάπλωσης ακόμη παραπάνω.

Όταν η κλίση της πλαγιάς είναι μεγάλη, σοβαρό πρόβλημα αποτελούν τα φλεγόμενα κομμάτια καύσιμης ύλης που κατρακυλούν στην πλαγιά δημιουργώντας νέες εστίες φωτιάς κοντά στη βάση της. Στη συνέχεια οι νέες φωτιές εξαπλώνονται και πάλι προς τα επάνω στην πλαγιά με τη βοήθεια της κλίσης έχοντας διαθέσιμη άφθονη άκαυτη ύλη. Η έκθεση της πλαγιάς παίζει σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά της φωτιάς γιατί συμμετέχει σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση της θερμοκρασίας και της υγρασίας της καύσιμης ύλης. Επίσης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό το ότι όταν θερμαίνεται μια πλαγιά δημιουργούνται τοπικοί άνεμοι προς τα επάνω της πλαγιάς που επίσης συνεισφέρουν στη γρηγορότερη εξάπλωση της φωτιάς.

Η επίδραση του ανέμου σε μια πυρκαγιά

Από αυτήν την σελίδα έχουμε κατά καιρούς επισημάνει ότι η διεύθυνση του ανέμου έχει σημασία κυρίως όσο αφορά τον συνδυασμό της επίδρασης της ταχύτητάς του με αυτήν της τοπογραφίας.

Οι δυτικοί βορειοδυτικοί άνεμοι ενισχύονται σημαντικά διότι ” καναλίζονται ” στην περιοχή , όπως συμβαίνει ανάλογα στην περιοχή των Κυκλάδων λόγω του φαινομένου Ventouri ή Bernoulli  και αυτό συμβαίνει χαρακτηριστικά κυρίως πάνω από τη στεριά

Είναι χαρακτηριστικό οτι στα προγνωστικά στοιχεία που ειχαμε δώσει ενω στην περιοχή του Σχίνου το βράδυ της Πέμπτης 20 προς ξημερώματα της Παρασκευής 21 Μαίου οι μέσες εντάσεις του ανέμου δεν ξεπερνούσαν τα 4 μποφώρ (στην γραμμή wind10m)  στον παραπάνω πίνακα  , ενω οι ριπές του έφταναν τα 7 με 8 μποφώρ στην επόμενη γραμμή του πίνακα ( Wind gust) . Για τους ανέμους μέσα στον Κορινθιακό ο μέσος άνεμος από τον ριπαίο δεν είχε μεγάλες διαφορές , όπως στη στεριά . Αυτό φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί

To στοιχείο αυτό το γνωρίζουν καλά οι πυροσβέστες  ιδιαίτερα όταν η πυρκαγιά εξελίσσεται σε επικόρυφη πυρκαγιά, στην οποία τότε προστίθεται ένα άλλο σημαντικό όσο και επικίνδυνο χαρακτηριστικό. Προκαλείται η μεταφορά αναμένων τεμαχιδίων καύσιμης ύλης όπως κουκουνάρια, φύλλα, φλοιό κλπ. σε απόσταση δεκάδων ή και εκατοντάδων μέτρων μπροστά από το μέτωπο της φωτιάς. Τα τεμαχίδια αυτά ονομάζονται “καύτρες”. Όταν οι καύτρες προσγειωθούν σε λεπτή νεκρή και ξερή καύσιμη ύλη (π.χ. χόρτα) προκαλούν νέες εστίες φωτιάς, συχνά πέρα από δρόμους και αντιπυρικές ζώνες, μηδενίζοντας τις προσπάθειες των δασοπυροσβεστών και εκθέτοντάς τους σε σημαντικό κίνδυνο εγκλωβισμού από τη φωτιά.

ΠΙΝΑΚΑΣ -ΚΛΙΜΑΚΑ ΜΠΟΦΟΡ

Φωτιές στην Αττική: Ήταν μόνο τα μποφόρ;

Η καύσιμη ύλη

Το μέγεθος της επίδρασης του ανέμου διαφέρει μεταξύ των διαφόρων τύπων καύσιμης ύλης. Γενικά είναι μεγαλύτερο για λεπτά καύσιμα όπως τα χόρτα και για καύσιμα που δεν είναι συμπιεσμένα. Συχνά, όταν οι συνθήκες ξηρασίας δεν είναι ακραίες, η μετάδοση της πυρκαγιάς σε θαμνώνες ( εκεί όπου η καύσιμη ύλη είναι διατεταγμένη σε αρκετό ύψος) απαιτεί την ύπαρξη ισχυρού ανέμου. Κατά τις νυκτερινές ώρες, που συνήθως η ταχύτητα του ανέμου μειώνεται και αυξάνεται η σχετική υγρασία υγραίνοντας τη νεκρή καύσιμη ύλη, συχνά η εξάπλωση της πυρκαγιάς σε θαμνώνες παύει χωρίς την επέμβαση των δασοπυροσβεστών.

Στο θέμα αυτό δεν επεκτείνομαι γιατί είναι περισσότερο θέμα δασολόγων και πυροσβεστών και ξεφεύγει από το αντικείμενο της επιστήμης μου. Βεβαίως θα σημειώσω οτι η ξηρασία όλο τον μήνα Μάιο , αλλά και τα χαμηλά ποσά βροχόπτωσης ειδικά το τελευταίο τρίμηνο έπαιξαν σημαντικό ρόλο , καθώς είχαμε μόνο 27,5 χιλιοστά βροχής στον Μετεωρολογικό σταθμό της ΕΜΥ στην Ελευσίνα .

Οι αλλαγές της διεύθυνσης του ανέμου

Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο είχαμε τονίσει επίσης ότι είναι οι αλλαγές της διεύθυνσης του ανέμου γιατί μεταβάλλουν την κατεύθυνση του μετώπου της πυρκαγιάς δυσκολεύοντας τις δασοπυροσβεστικές προσπάθειες και αυξάνοντας τους κινδύνους. Παρότι η ταχύτητα ανάπτυξης μιας πυρκαγιάς είναι πολύ μικρότερη από την ταχύτητα του ανέμου , εν τούτοις όσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα του ανέμου ειδικά όταν αυτός είναι ριπαίος, τόσο περισσότερο οι φλόγες αποκτούν κλίση προς τα εμπρός και καταφέρνουν έτσι να πλησιάζουν την καύσιμη ύλη μπροστά τους.

Φωτιές στην Αττική: Ήταν μόνο τα μποφόρ;

Το παραπάνω διάγραμμα μας δίνει την δυνατότητα να υπολογίσουμε την ταχύτητα εξάπλωσης μιας πυρκαγιάς σε σχέση με την ένταση του ανέμου που πνέει σε μια περιοχή. Ας το δούμε αυτό με ένα παράδειγμα: Αν υποθέσουμε ότι σε μια περιοχή πνέει ένας άνεμος εντάσεως 6 μποφόρ ( 39-51 km/h) τότε αυτό μπορεί να προκαλέσει ταχύτητα εξάπλωσης της πυρκαγιάς περί τα 14 km/h . Αν υπολογίσουμε και την επίδραση των ριπαίων ανέμων με βάση το παραπάνω διάγραμμα -που εφαρμόζεται στην Αυστραλία – προκύπτει ότι η μέση ταχύτητα εξάπλωσης της πυρκαγιάς θα μπορούσε να φτάνει περί τα 17 km/h, αυτό βεβαίως χωρίς να υπολογιστεί το επικλινές του εδάφους ή άλλοι παράγοντες. Από αυτό το παράδειγμα συνάγουμε ότι με λίγες ώρες «φυσιολογικής» πνοής τέτοιας έντασης ανέμου κατά την διάρκεια μιας πυρκαγιάς , οι φλόγες θα μπορούσαν να διανύσουν και να κάψουν μια απόσταση αρκετών χιλιομέτρων. Για τον λόγο αυτόν και μόνο οφείλουμε να είμαστε πάντα προετοιμασμένοι, ακόμη και από πολύ μικρότερες εντάσεις ανέμου, ακόμη και από τα 6 μπ.

Η καλή γνώση των μετεωρολογικών συνθηκών βοηθά στον σχεδιασμό πρόληψης 

Τα τελευταία χρόνια η Πυροσβεστική Υπηρεσία μέσω της Ακαδημίας της και του Διεθνούς Πανεπιστημίου έχει οργανώσει μεταπτυχικό τμήμα που εκπαιδεύει τα στελέχη της στη Διαχείριση Κινδύνων, Κρίσεων και Καταστροφών (Καταστροφές και Περιβάλλον, Διαστάσεις Καταστροφών, Αντίληψη και Εκτίμηση του Κινδύνου) Οι Πυροσβέστες εκπαιδεύνται από υψηλής στάθμης καθηγητές για τους κινδύνους των πυρκαγιών,  οι οποίες αποκτούν υψηλό δείκτη επικινδυνότητας. Αυτό συμβαίνει κυρίως  όταν πνέουν δυτικοί βορειοδυτικοί άνεμοι στη ανατολική Ελλάδα .  Θα πρέπει να επισημάνω οτι αυτοί οι άνεμοι συνδέονται συνήθως με το πέρασμα ενός ψυχρού μετώπου από την περιοχή μας (που δεν είναι απαραίτητα να δώσει φαινόμενα )  και τότε συμβαίνει να έχουμε παράλληλα μεταφορά ορμής και ενέργειας από τους ανέμους της κατώτερης ατμόσφαιρας προς την επιφάνεια λόγω της ύπαρξης ισαλλοβαρικού ανέμου. Με απλά λόγια , προστίθεται ακόμη ένα μποφώρ στις προβλεπόμενες εντάσεις των ανέμων . Όλες αυτές οι γνώσεις και άλλες σχετικές με την Μετεωρολογία μεταφέρονται και από τον υπογράφοντα στους σπουδαστές,  σε μια ολιγόωρη εισήγησή του σε αυτό το πρόγραμμα εκπαίδευσης .

Θοδωρής Ν. Κολυδάς

Visited 31 times, 1 visit(s) today
0Shares

2 comments

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *