Παγκόσμια Ημέρα Μετεωρολογίας 23 Μαρτίου 2021-Αφιέρωμα -Ο ωκεανός, το κλίμα και ο καιρός μας

Όταν αναφερόμαστε στον καιρό και το κλίμα, οι περισσότεροι από εμάς σκεφτόμαστε μόνο τι συμβαίνει στην ατμόσφαιρα. Αν όμως αγνοήσουμε τον ωκεανό, χάνουμε ένα μεγάλο κομμάτι της εικόνας.

Καλύπτοντας περίπου το 70% της επιφάνειας της Γης, ο ωκεανός είναι σημαντικός παράγοντας για τον καιρό και το κλίμα του κόσμου. Παίζει επίσης κεντρικό ρόλο στην κλιματική αλλαγή. Ο ωκεανός είναι επίσης σημαντικός μοχλός της παγκόσμιας οικονομίας, μεταφέροντας πάνω από το 90% του παγκόσμιου εμπορίου και διατηρώντας το 40% της ανθρωπότητας που ζει σε απόσταση 100 χιλιομέτρων από την ακτή. Αναγνωρίζοντας αυτό, οι Εθνικές Μετεωρολογικές και Υδρολογικές Υπηρεσίες και οι ερευνητές παρακολουθούν τακτικά τον ωκεανό και πώς αλλάζει, μοντελοποιώντας πώς επηρεάζει την ατμόσφαιρα και παρέχοντας μια ευρεία ποικιλία υπηρεσιών γύρω από τη θάλασσα και τη ναυτιλία, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης της παράκτιας διαχείρισης και της Ασφάλειας της Ζωής στη Θάλασσα. Σήμερα, οι αυξανόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής καθιστούν τις παρατηρήσεις των ωκεανών, την έρευνα και τις υπηρεσίες πιο κρίσιμες από ποτέ.

Το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Μετεωρολογίας – Ο ωκεανός, το κλίμα και ο καιρός μας – γιορτάζει με την εστίαση του WMO στη σύνδεση του ωκεανού, του κλίματος και του καιρού μέσα στο σύστημα της Γης. Σηματοδοτεί επίσης την έναρξη της δεκαετίας των Ηνωμένων Εθνών για την επιστήμη των ωκεανών για την αειφόρο ανάπτυξη (2021-2030). Η Δεκαετία ενισχύει τις προσπάθειες συγκέντρωσης της επιστήμης των ωκεανών – μέσω καινοτόμων και μετασχηματιστικών ιδεών – ως βάση πληροφοριών για την υποστήριξη της αειφόρου ανάπτυξης. Ο WMO, ως εξειδικευμένη υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα, τον καιρό και το νερό, προσπαθεί πάρα πολύ να υποστηρίξει την κατανόηση του αναπόσπαστου δεσμού μεταξύ ωκεανού, κλίματος και καιρού. Αυτό μας βοηθά να κατανοήσουμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, και να βοηθήσει τα Μέλη να ενισχύσουν την ικανότητά τους να διατηρούν ασφαλείς τις ζωές και τις περιουσίες – μειώνοντας τον κίνδυνο καταστροφής – και να διατηρήσουν βιώσιμες οικονομίες.

Πώς ο ωκεανός διαμορφώνει τον καιρό και το κλίμα

Πάνω από το 90% της επιπλέον θερμότητας που παγιδεύεται στη Γη από τις εκπομπές άνθρακα της ανθρωπότητας αποθηκεύεται στον ωκεανό – μόνο το 2,3% θερμαίνει την ατμόσφαιρα, ενώ το υπόλοιπο λιώνει το χιόνι και τον πάγο και ζεσταίνει τη γη.

Ο στενός δεσμός του ωκεανού με την ατμόσφαιρα καθιστά την κατανόηση της συμπεριφοράς του ζωτικής σημασίας για την πρόβλεψη καιρικών και κλιματικών συνθηκών. Ο ωκεανός απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της ηλιακής ενέργειας που φτάνει στη Γη. Καθώς ο Ισημερινός λαμβάνει πολύ περισσότερη ηλιακή ενέργεια από ό, τι οι Πόλοι, τεράστια οριζόντια και κατακόρυφα ωκεάνια ρεύματα μορφοποιούν και κυκλοφορούν αυτήν τη θερμότητα γύρω από τον πλανήτη. Μερικά από αυτά τα ρεύματα μεταφέρουν θερμότητα για χιλιάδες χιλιόμετρα πριν απελευθερώσουν μεγάλο μέρος της στην ατμόσφαιρα.

Ο ωκεανός θερμαίνεται και ψύχεται πιο αργά από την ατμόσφαιρα, επομένως ο παράκτιος καιρός τείνει να είναι πιο ήπιος από τον ηπειρωτικό καιρό, με λιγότερα ζεστά και κρύα άκρα. Η εξάτμιση από τον ωκεανό, ειδικά στις τροπικές περιοχές, δημιουργεί τα περισσότερα σύννεφα βροχής, επηρεάζοντας τη θέση υγρών και ξηρών ζωνών στην ξηρά. Η τεράστια ποσότητα ενέργειας που ‘’δεσμεύεται’’ από τον ωκεανό δημιουργεί τις πιο ισχυρές και καταστροφικές καταιγίδες στον κόσμο και ακραία γεγονότα όπως κυκλώνες (συμπεριλαμβανομένων τροπικών και εξω-τροπικών).

Sea level rise 1993-2020 / Άνοδος της στάθμης της θάλασσας 1993-2020

Όπως προαναφέρθηκε, πάνω από το 90% της επιπλέον θερμότητας που εγκλωβίζεται στη Γη από τις ανθρωπογενείς εκπομπές άνθρακα αποθηκεύεται στον ωκεανό – μόνο το 2,3% θερμαίνει την ατμόσφαιρα, ενώ το υπόλοιπο λιώνει το χιόνι και τον πάγο και ζεσταίνει τη γη. Ως αποτέλεσμα, η ατμόσφαιρα θερμαίνεται λιγότερο γρήγορα από ό, τι διαφορετικά θα συνέβαινε. Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να μας αδρανεί, καθώς όσο η υπερθέρμανση των ωκεανών λαμβάνει χώρα, καθυστερεί μόνο τον συνολικό αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής. Η υπερβολική θερμότητα συμβάλλει στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας λόγω της θερμικής διαστολής, των ανοξικών (χωρίς οξυγόνο) περιοχών των ωκεανών, της τήξης του θαλάσσιου πάγου, των θαλάσσιων θερμικών κυμάτων, της λεύκανσης των κοραλλιών και άλλων αφιλόξενων περιβαλλόντων για τη θαλάσσια ζωή. Αναπόφευκτα, μεγάλο μέρος της πρόσφατα απορροφούμενης θερμότητας του ωκεανού θα ρέει στην ατμόσφαιρα τους επόμενους αιώνες.

Οι προγνώστες του καιρού συνδυάζουν τις παρατηρήσεις των ωκεανών και τη γνώση του τρόπου με τον οποίο οι αλληλεπιδράσεις ωκεανού-ατμόσφαιρας διαμορφώνουν τον καιρό, το εποχιακό και μακροπρόθεσμο κλίμα και τα ωκεάνια μοτίβα με παρατηρήσεις θερμοκρασίας (ατμοσφαιρική και επιφάνεια της θάλασσας), ατμοσφαιρικής πίεσης, ανέμου, κυμάτων, βροχοπτώσεων και άλλων μεταβλητών. Μαζί, αυτά τα σύνολα δεδομένων αποτελούν βασική είσοδο σε συνδυασμένα μοντέλα Αριθμητικής Πρόγνωσης Καιρού και Κλίματος (Numerical Weather and Weather Prediction). Η κοινότητα του WMO έχει επομένως σημαντικό ρόλο στη στήριξη των ωκεάνιων παρατηρήσεων, της έρευνας και των υπηρεσιών.

Διασφάλιση της ασφάλειας στη θάλασσα και στην ξηρά

O ΠΜΟ / WMO συνεργάζεται με τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (International Maritime Organization – IMO) και τον Διεθνή Υδρογραφικό Οργανισμό (International Hydrographic Organization – IHO) για την παροχή τυποποιημένων πληροφοριών, προβλέψεων και προειδοποιήσεων για τη διασφάλιση της ασφάλειας ζωής και περιουσίας στη θάλασσα, προς υποστήριξη της Διεθνούς Σύμβασης για την Ασφάλεια της Ζωής στη Θάλασσα ( SOLAS) και το σχετικό Παγκόσμιο Σύστημα Κινδύνου και Ασφάλειας στη Θάλασσα (GMDSS). Αυτό περιλαμβάνει όλο και περισσότερο τη διασπορά πληροφοριών για την ασφάλεια στη θάλασσα για την Αρκτική, όπου ο μειωμένος θαλάσσιος πάγος, λόγω της τήξης, ενισχύει τη θαλάσσια κυκλοφορία.

Το Παγκόσμιο Σύστημα Επεξεργασίας και Πρόβλεψης Δεδομένων του WMO (Global Data-processing and Forecasting System – GDPFS) είναι ένας διεθνής μηχανισμός που συντονίζει τις ικανότητες των Μελών να προετοιμάζουν και να καθιστούν διαθέσιμες σε όλους μετεωρολογικές αναλύσεις και προϊόντα πρόβλεψης. Επιτρέπει την παροχή εναρμονισμένων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων για θαλάσσια και ωκεάνια θέματα, μέσω ενός δικτύου παγκόσμιων, περιφερειακών και εθνικών κέντρων. Πάνω από 40 Περιφερειακά Εξειδικευμένα Μετεωρολογικά Κέντρα (Regional Specialized Meteorological Centres – RSMCs) έχουν την ευθύνη να υποστηρίξουν υπηρεσίες που σχετίζονται με τον ωκεανό, συμπεριλαμβανομένης της ναυτικής μετεωρολογίας, της πρόγνωσης των ωκεάνιων ρευμάτων / κυμάτων, των ακραίων καιρικών συνθηκών και των τροπικών κυκλώνων. Τα Κέντρα του WMO για τις Προειδοποιήσεις για τους Τροπικούς Κυκλώνες (WMO Tropical Cyclone Warning Centres) διευκολύνουν επίσης τη διεθνή συνεργασία και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας μπορεί να βλάψει τις προμήθειες γλυκού νερού και να επιδεινώσει τις επιπτώσεις των καταιγίδων και των παράκτιων πλημμυρών. Καλύτερες προβλέψεις για το πώς θα αλλάξουν τα πρότυπα καταιγίδας, ο θαλάσσιος πάγος θα λιώσει και η περιφερειακή στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί, είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτιωμένη ασφάλεια ζωής και ιδιοκτησίας στη θάλασσα και για τη διαχείριση των παράκτιων ζωνών. Ο WMO έχει διάφορες πρωτοβουλίες αφιερωμένες στην παροχή βοήθειας σε ευάλωτες κοινότητες, για παράδειγμα, ενθαρρύνοντας τα αναπτυσσόμενα κράτη μικρών νησιών (Small Islands Developing States – SIDS) να παρέχουν υπηρεσίες πρόβλεψης με βάση τον καιρό, τη θάλασσα και τις επιπτώσεις στο κλίμα.

Παρατηρώντας τον ωκεανό

Επειδή ο ωκεανός ανήκει σε όλους στον κόσμο, απαιτείται ισχυρός διεθνής συντονισμός για να διασφαλιστεί η τακτική και διαρκής παρατήρηση. Για να παρακολουθεί κανείς την τρέχουσα κατάσταση του ωκεανού και να ανιχνεύει τον τρόπο με τον οποίο ο ωκεανός θερμαίνεται και αλλάζει, ο WMO συν-χρηματοδοτεί το Παγκόσμιο Σύστημα Παρακολούθησης Ωκεανών / Global Ocean Observing System – GOOS, μαζί με τη Διακυβερνητική Ωκεανογραφική Επιτροπή (ΔΟΕ) / Intergovernmental Oceanographic Commissions – IOC τoυ Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό (UNESCO) ), το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών / United Nations Environment Programme – UNEP και το Διεθνές Συμβούλιο Επιστημών / International Science Council – ISC. Αυτό το συντονισμένο σύστημα περιλαμβάνει δίκτυα σημαντήρων, πλοίων και άλλων παρατηρήσεων.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις μεγεθύνουν πολύ σημαντικά την ικανότητά μας να παρακολουθούμε συστηματικά τον ωκεανό και έτσι να κατανοούμε τον ρόλο του στον καιρό και το κλίμα. Η συστοιχία Argo με περισσότερα από 3.000 παρασυρόμενα επιπλέοντα σώματα παρέχει συνεχή δεδομένα από τα άνω των 2.000 μέτρων του ωκεανού. Αυτά τα δεδομένα στη συνέχεια διανέμονται ελεύθερα. Το WMO-IOC OceanOps στη Γαλλία ηγείται του συντονισμού αυτής της παγκόσμιας προσπάθειας. O WMO συνεργάζεται με τη ναυτιλιακή βιομηχανία για τη διασφάλιση συνεχών καιρικών και ωκεάνιων παρατηρήσεων από τα Εθελοντικά Παρατηρητήρια Πλοίων και πλατφόρμες παρατήρησης με βάση τον ωκεανό. Ο WMO και το IOC συνεργάζονται επίσης για την υποστήριξη του Πάνελ συνεργασίας για tα Δεδομένα από Buoy (Data Buoy Cooperation Panel) με το δίκτυο σημαντήρων δεδομένων που είναι ενσωματωμένο στις ωκεανογραφικές και μετεωρολογικές παρατηρήσεις.

Το Polar Prediction Project (PPP) είναι μια 10ετής (2013-2022) προσπάθεια του WMO World Weather Research Program (WWRP) για την προώθηση συνεργατικής διεθνούς έρευνας που επιτρέπει την ανάπτυξη βελτιωμένων καιρικών και περιβαλλοντικών υπηρεσιών πρόβλεψης για τις πολικές περιοχές, σε χρονικές κλίμακες από ώρες έως εποχιακή κλίμακα. Το WWRP διεξάγει επίσης έρευνα για την τροπική μετεωρολογία, ειδικά για την κατανόηση της δυναμικής των ωκεανών στους μουσώνες.

Παρά τις πολλές προόδους, μεγάλο μέρος του ωκεανού χρειάζεται περαιτέρω μελέτη και διερεύνηση. Απαιτούνται πιο μακροπρόθεσμες, συνεχείς παρατηρήσεις για την καλύτερη κατανόηση, πρόβλεψη και υπηρεσίες για την υποστήριξη φυσικών και ανθρωπογενών αλλαγών στο παγκόσμιο περιβάλλον.

Πρόβλεψη της κλιματικής μεταβλητότητας

Εκτός από τον επηρεασμό της γεωγραφίας των κλιματικών ζωνών του πλανήτη, ο ωκεανός προκαλεί το κλίμα να μεταβάλλεται για περιόδους εβδομάδων έως δεκαετιών μέσω τακτικών ταλαντώσεων. Παραδείγματα είναι το El Niño Southern Oscillation (ENSO) – το οποίο περιλαμβάνει τόσο τα άκρα El Nino όσο και τα La Niña – στον τροπικό Ειρηνικό, το Δίπολο του Ινδικού Ωκεανού (the Indian Ocean Dipole) και την ταλάντωση του Βόρειου Ατλαντικού (North Atlantic Oscilation). Οι ταλαντώσεις προκαλούνται κατά την αλλαγή των προτύπων της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, της ατμοσφαιρικής πίεσης και του ανέμου και παράγουν κλιματολογικές περιόδους που είναι πιο ζεστές ή πιο κρύες, ή πιο υγρές ή ξηρότερες, από το κανονικό.

Ο ωκεανός και η κλιματική αλλαγή

Η μελέτη του ωκεανού είναι επίσης απαραίτητη για την καλύτερη κατανόηση της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τον άνθρωπο. Το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Έρευνας για το Κλίμα (World Climate Research Programme – WCRP) που συγχρηματοδοτείται από τους WMO (World Meteorological Organization), IOC (International Oceanographic Commission) και το ISC (International Science Council), συντονίζει τις προσπάθειες κατανόησης θεμελιωδών ερωτημάτων σχετικά με τον ωκεανό και το κλίμα και πώς η αλληλεπίδρασή τους οδηγεί σε ακραία γεγονότα. Το Παγκόσμιο Σύστημα Παρακολούθησης Ωκεανών (Global Ocean Observing System – GOOS) και το WCRP συνεργάζονται με το Παγκόσμιο Σύστημα Παρακολούθησης Κλίματος – Global Climate Observing System / GCOS (που συγχρηματοδοτείται επίσης από τον WMO, το IOC, το UNEP / United Nations Environment Programme – Το Πρόγραμμα για το Περιβάλλον του Οργανισμού Ηνωμένων Εθών και το ISC), για να υποστηρίξουν την κατανόηση του πλέγματος του ωκεανού-κλίματος.

Ο ωκεανός αποθηκεύει το μεγαλύτερο μέρος της θερμότητας που παγιδεύεται από τα αέρια του θερμοκηπίου της ανθρωπότητας και παίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η κλιματική αλλαγή. Απορροφά επίσης μέρος του διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπεται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, προκαλώντας το θαλασσινό νερό να γίνει πιο όξινο (ή, πιο σωστά, λιγότερο αλκαλικό). Αυτό ήδη βλάπτει τους κοραλλιογενείς υφάλους και την αλιεία υφάλου στην οποία βασίζονται περίπου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι.

Ο WMO συντονίζει τις προσπάθειες για τη μελέτη του τρόπου ανταλλαγής αερίων και αερολυμάτων στον ωκεανό και την ατμόσφαιρα. Σε συνεργασία με άλλους οργανισμούς, όπως ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών, ο WMO υποστηρίζει επίσης παρατηρήσεις που απαιτούνται για καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την θαλάσσια παραγωγικότητα και την αλιεία.

Ο WMO, μαζί με το UNEP είναι οι μητρικοί οργανισμοί της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC). Το IPCC είναι το όργανο των Ηνωμένων Εθνών για την αξιολόγηση της επιστήμης που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή. Η ειδική έκθεση IPCC για τον Ωκεανό και την Κρυόσφαιρα σε ένα Μεταβαλλόμενο Κλίμα, που κυκλοφόρησε το 2019, ήταν μια σημαντική συμβολή αναφοράς στην παγκόσμια κατανόηση του ωκεανού, του καιρού και του κλίματος.

Με τη βελτιωμένη παρακολούθηση του ωκεανού και της ατμόσφαιρας και την ενισχυμένη επιστημονική κατανόηση, οι επιστήμονες μπορούν όλο και περισσότερο να εντοπίζουν και να προβλέπουν αυτές τις ταλαντώσεις – και έτσι το κλίμα και τον καιρό. Τα περιφερειακά κέντρα κλίματος (Regional Climate Centres) του WMO (World Meteorological Organization) και τα Περιφερειακά Φόρουμ για την Προοπτική του Κλίματος (Regional Climate Outlook Forum) χρησιμοποιούν αυτήν τη γνώση για να παράγουν συναινετικές εποχιακές προβλέψεις για το κλίμα (Consensus seasonal climate forecasts).

Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΗΕ) / Sustainable Development Goals – SDGs και άλλες πρωτοβουλίες

O WMO, οι Εθνικές Μετεωρολογικές και Υδρολογικές Υπηρεσίες και άλλες εθνικές οντότητες υποστηρίζουν διεθνείς προσπάθειες για την παρακολούθηση των θερμοκρασιών των ωκεανών, των ρευμάτων, της αλατότητας και της στάθμης της θάλασσας – όλες σημαντικές μεταβλητές για την κατανόηση του καιρού, του κλίματος και της κλιματικής αλλαγής. Υποστηρίζουν επίσης την παράκτια διαχείριση και ανθεκτικότητα, ιδίως για αναπτυσσόμενα κράτη μικρών νησιών (Small Islands Developing States – SIDS) και άλλες ευάλωτες περιοχές. Καθώς οι ωκεανοί συνεχίζουν να θερμαίνονται και η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται, η ανάγκη για παρατηρήσεις, έρευνα και επιχειρησιακές υπηρεσίες για τους ωκεανούς θα συνεχίσει να αυξάνεται. Τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης πολλαπλών κινδύνων και οι υπηρεσίες πρόβλεψης βάσει επιπτώσεων για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου καταστροφών θα γίνουν όλο και πιο σημαντικά. Αυτές οι προσπάθειες συμβάλλουν στους στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals – SDGs) των Ηνωμένων Εθνών, στο πλαίσιο Sendai για τη μείωση των κινδύνων καταστροφών και στο SAMOA Pathway.

Σημείωση: το κείμενο αποτελεί μετάφραση τμημάτων από το site του WMO (World Meteorological Organization) για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Μετεωρολογίας https://public.wmo.int/en/resources/world-meteorological-day/wmd-2021-the-ocean-our-climate-and-weather.
Πηγή ΕΜΥ -Μετάφραση – Επιμέλεια: ΠΕ Μετεωρολόγος Νικόλαος Καραταράκης