Ένας διάβολος σκόνης στον Άρη, στον κρατήρα Αντωνιάδη

Εδώ και πολλά χρόνια είναι γνωστό ότι στην επιφάνεια του Άρη δημιουργούνται ανεμοστρόβιλοι σκόνης (dust devils ) ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που δημιουργούνται και στη Γή.

Ένας πανύψηλος διάβολος σκόνης δημιουργήθηκε στον Άρη και στην φωτογραφία που ακολουθεί διακρίνεται πολύ καθαρά. Η εικόνα κατεγράφη από την κάμερα High Resolution Imaging Science Experiment (HiRISE) της NASA.

Ο  διάβολος σκόνης παρατηρήθηκε στον κρατήρα Αντωνιάδη στον Άρη . Ο  κρατήρας Αντωνιάδη  (Antoniadi) είναι κρατήρας πρόσκρουσης  στην Μεγάλη Σύρτη του πλανήτη Άρη, σε αρειογραφικές συντεταγμένες με πλάτος 21,5° Β και μήκος 299,2° Δ. Η διάμετρός του είναι 394 χιλιόμετρα και πήρε το όνομά του από τον αστρονόμο Ευγένιο Μ. Αντωνιάδη.

Ο Ευγένιος Μιχαήλ Αντωνιάδης ( Eugène Michel Antoniadi, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, 1 Μαρτίου 1870  και πέθανε στις 10 Φεβρουαρίου 1944)  Ήταν Έλληνας παρατηρησιακός αστρονόμος που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και σταδιοδρόμησε στη Γαλλία. Γι’ αυτό σε ιστοτόπους του Διαδικτύου αναφέρεται και ως Γάλλος ή ακόμα και Τούρκος αστρονόμος, όντας γεννημένος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Το μέρος του κρατήρα φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία , όπου με κύκλο σημειώνεται ο διάβολος σκόνης . 

Η αναρτηση της NASA

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΔΙΑΒΟΛΟΙ ΣΚΟΝΗΣ

Ένας μικρής κλιμακας ανεμοστρόβιλος , που σηκώνει άμμο ή σκόνη στην μετεωρολογική διεθνή ορολογία καλείται dust devil. Ο μικρός στρόβιλος αλλά και γενικότερα ο ανεμοστρόβιλος, συγχέεται με τον σίφωνα (tornado), παρότι υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφορές ανάμεσα στα δύο αυτά φαινόμενα.

Ο σίφωνας είναι συνήθως μεγαλύτερης έντασης από τον ανεμοστρόβιλο και πολύ πιο επικίνδυνος. Οι αιτίες και ο τρόπος δημιουργίας του σίφωνα είναι εντελώς διαφορετικές από του ανεμοστρόβιλου, που αιτίες του είναι είτε κάποιο φράγμα-εμπόδιο , είτε η διαφορά θερμοκρασίας σε πολύ μικρή ακτίνα και κλίμακα. Αντίθετα ο σίφωνας δημιουργείται μέσα σε τεράστια καταιγιδοφόρα σύννεφα (σωρειτομελανίες) και αποφύεται από τη βάση τους, φτάνοντας έως το έδαφος, ενώ ο ανεμοστρόβιλος και ειδικά ο dust devil «σηκώνεται» από το έδαφος, με εντελώς αίθριο ουρανό ή το πολύ ελαφρά νέφωση.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ DUST DEVILS

Στους “διαβόλους σκόνης” , όπως συμβαίνει σε όλους τους ανεμοστροβίλους στο βόρειο ημισφαίριο, η φορά τους είναι δεξιόστροφη, σε αντίθεση με το νότιο ημισφαίριο όπου η φορά είναι αριστερόστροφη.  Το φαινόμενο αυτό προκαλείται λόγω του ιξώδους του ατμοσφαιρικού αέρα, ιδιαίτερα όταν θερμές μάζες του υψώνονται με ταχύτητα που υπερβαίνουν κάποιο σχετικό “κρίσιμο όριο”, ή όταν συναντιούνται αντίθετα ρεύματα αέρος. Μπορεί επίσης να δημιουργηθεί σε κάποιο αιφνίδιο εμπόδιο κινούμενης μάζας αέρος, όπως συμβαίνει κυρίως σε κορυφές βουνών. Τυχόν συνδυασμός δύο παραπάνω παραγόντων αυξάνει πολύ την ένταση του φαινομένου. Στην αγγλική ορολογία ονομάζονται και whirlwinds ή “στήλες άμμου” (sandpillars).

Ο dust devil  κάνει εμφανή την παρουσία του από τη σκόνη (κονιορτό) που παρασύρεται κατά την ανοδική φορά του. Γενικά η διάμετρος του είναι πολύ μικρή, το πολύ λίγα μέτρα, πλην όμως ο άνεμος που αναπτύσσεται σε αυτόν μπορεί να αποκτήσει ένταση στροβιλιζόμενης θύελλας, ενώ ο κονιορτός που αναρπάζεται από το έδαφος φθάνει σε μεγάλο ύψος, με συνέπεια την ελάττωση της ορατότητας τοπικά. Πολλές φορές μπορεί να προκληθούν περιορισμένες καταστροφές, κυρίως από αρπαγή και πτώση  μικρών αντικειμένων.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΑΠΟ ΣΥΜΒΑΝ ΤΗΣ 18ης ΙΟΥΛΙΟΥ 2018 ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ 

Στα μεγαλύτερα ύψη η παρουσία ανεμοστρόβιλου γίνεται αντιληπτή από τις απότομες αναταράξεις  που προκαλούνται στις πτήσεις των αεροσκαφών που μπορεί να γίνουν επικίνδυνες για μικρά αεροσκάφη όσο η ένταση αυτού είναι μεγαλύτερη, ειδικότερα στις απογειώσεις και τις προσγειώσεις. Όταν ένας ανεμοστρόβιλος δημιουργηθεί ή περάσει πάνω από μία επιφάνεια νερού, θάλασσα ή λίμνη, αντί για σκόνη υψώνει ελεύθερα σταγονίδια, οπότε και λαμβάνει λευκό ή γκρίζο χρώμα. Οι περισσότεροι ανεμοστρόβιλοι στη Γη είναι ασθενείς και μικροί σε διαστάσεις, συνήθως με διάμετρο λίγων μέτρων ή ακόμα και μισό έως 1 μέτρο και ύψος μερικά μέτρα, ενώ η μέγιστη ταχύτητα των ανέμων φτάνει κατά μέσο όρο τα 70 χιλιόμετρα/ώρα (45 μίλια/ώρα). Συνήθως διαλύονται σε διάστημα λιγότερο του ενός λεπτού από την δημιουργία τους.

ΔΕΙΤΕ DUST DEVIL ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΞΕΣΠΑΣΕΙ ΠΥΡΚΑΓΙΑ

Οι γιγάντιες θύελλες σκόνης που σαρώνουν τις ερήμους του πλανήτη συνεισφέρουν 8% της ορυκτής σκόνης στην ατμόσφαιρα κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια της των καταιγίδων που συμβαίνουν. Συγκριτικά, οι πολύ μικρότεροι διάβολοι σκόνης που στρέφονται κατά μήκος των ερήμων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ανυψώνουν περίπου τριπλάσια σκόνη, γεγονός που έχει μεγαλύτερο συνδυασμένο αντίκτυπο στην περιεκτικότητα σε σκόνη της ατμόσφαιρας. Όταν συμβαίνει αυτό, ονομάζονται συχνά πυλώνες άμμου. 

Αν και οι διάβολοι σκόνης μπορούν να διαρκέσουν από μερικά δευτερόλεπτα έως περίπου επτά ώρες, η διάρκεια των περισσότερων είναι λιγότερη από πέντε λεπτά. Λίγοι παραμένουν για περισσότερο από μία ώρα. Ένας μεγάλος διάβολος σκόνης, με ύψος περίπου 750 μέτρα (2.500 πόδια), παρέμεινε για επτά ώρες καθώς ταξίδευε 64 χιλιόμετρα στη δυτική Γιούτα των ΗΠΑ . Στο βορειοδυτικό Μεξικό σχηματίστηκε ένα μεγάλος στροβιλισμός που παρέμεινε σε ένα εμπόδιο επί τέσσερις ώρες. Η ζωή ενός διάβολου σκόνης μπορεί να είναι μακρύτερη από ό, τι οι οπτικές παρατηρήσεις δείχνουν, διότι η δυναμική του στροβίλου είναι ανεξάρτητη από τα υλικά που φθάνουν ψηλά και  που καθιστούν την παρουσία του προφανή στο μάτι.

Πηγές : https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2005JE002605

https://www.uahirise.org/hipod/ESP_063335_2065