Έχει περάσει περάσει περίπου ενάμιση χρόνος από τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Μετεωρολογίας του 2019 , όπου ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (WMO) είχε επιλέξει κεντρικό θέμα με τίτλο: «Ο Ήλιος, η Γη και ο Καιρός» Σε άρθρο μου στο News247 είχα αναλύσει την αξία μελέτης του διαστήματος όχι μόνο από τα Ερευνητικά Ιδρύματα αλλά και από τις Μετεωρολογικές Υπηρεσίες . Ο λόγος δεν ήταν βέβαια για να εκδίδουν σχετικό δελτίο πρόγνωσης του διαστημικού καιρού , αλλά για να ερευνούν σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς, παραμέτρους όπως είναι η δράση του Ήλιου η οποία επηρεάζει σημαντικά τις εποχικές προγνώσεις, το όζον και άλλα στοιχεία . Παράλληλα είχα εκφράσει και την χαρά μου για την θέσπιση δημιουργίας τμήματος Διαστημικού Καιρού στην Διεύθυνση Ερευνών της ΕΜΥ.
Τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς (2019) διοργανώθηκε για πρώτη φορά επιστημονική ημερίδα στην Αθήνα με θέμα «Η επίδραση του Διαστήματος στον ευρύτερο χώρο της περιοχής της Μεσογείου» στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος «Space Weather Userς Needs for the Mediterranean Region» στην οποία μετείχε και η ΕΜΥ . Η ημερίδα αυτή διοργανώθηκε από την Ομάδα Κοσμικής Ακτινοβολίας και το Κέντρο Πρόγνωσης Διαστημικού Καιρού του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με επικεφαλής την Ομότιμη Καθηγήτρια του Τμήματος Φυσικής κα. Ελένη Μαυρομιχαλάκη. Για πρώτη φορά διοργανώθηκε στον Ελλαδικό χώρο μία τέτοια επιστημονική ημερίδα με θέμα τις επιδράσεις του Διαστήματος στις τεχνολογικές δραστηριότητες του ανθρώπου ως και την ανθρώπινη υγεία. Σε σχετικό άρθρο μου ανέφερα χαρακτηριστικά ” Μια ενδεχόμενη συνεργασία της ΕΜΥ με τους έμπειρους ερευνητές του ΕΚΠΑ, αλλά και των άλλων ιδρυμάτων, θα αναβαθμίσει το ήδη υψηλού επιπέδου έργο της Υπηρεσίας, καθώς οι πληροφορίες και τα προϊόντα που θα παράγονται από αυτή τη συνεργασία θα μπορούν να υποστηρίζουν τις αεροπορικές και στρατιωτικές δραστηριότητες…”
Η παραπάνω ευχή μου ευοδώθηκε, καθώς στις 15 Μαΐου 2020 η ΕΜΥ και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών υπέγραψαν Μνημόνιο Συνεργασίας, που αφορά την συνεργασία της ΕΜΥ με την Ομάδα Κοσμικής Ακτινοβολίας του Τομέα Πυρηνικής Φυσικής και Στοιχειωδών Σωματιδίων του Τμήματος Φυσικής. Το μνημόνιο συνεργασίας υπέγραψαν, εκ μέρους της ΕΜΥ, ο Διοικητής της Ταξίαρχος (ΜΤ) Αθανάσιος Γατόπουλος και, εκ μέρους του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Κοσμήτορας της Σχολής Θετικών Επιστημών Καθηγητής Ιωάννης Εμμανουήλ .
Αναμνηστική φωτογραφία την ημερομηνία υπογραφής του μνημονίου συνεργασίας EMY-ΕΚΠΑ ( Διακρίνονται εξ αριστερών προς τα δεξιά ,Ε. Παούρης , Ε. Μαυρομιχαλάκη, Ι. Εμμανουήλ, Α. Γατόπουλος, Π. Σκριμιζέας,Φ.Γκόφα )
Το αντικείμενο της συνεργασίας αφορά στην παρακολούθηση των φαινομένων του Διαστημικού Καιρού και στην πρόβλεψη των επικίνδυνων συνεπειών του στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ήδη από το περσινό πρόγραμμα που συμμετείχε η ΕΜΥ στο συνέδριο είχε γίνει σαφές ότι το πρόγραμμα SWE-MED, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA) στα πλαίσια του προγράμματος Space Situational Awareness (SSA), στόχευε στο να προσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίο οι βασικές απαιτήσεις των πελατών του τομέα SSA SWE πρέπει να ενισχυθούν και να προσαρμοστούν καλύτερα στις ανάγκες των τελικών χρηστών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Μεσογείου. Οι στοχοθετημένοι τομείς περιλαμβάνουν την επικοινωνία και πλοήγηση, την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των ανοικτών θαλάσσιων πόρων, τη λειτουργία συστημάτων παροχής ενέργειας, τη λειτουργία των αγωγών, τη λειτουργία των σιδηροδρόμων, την αεροπορία, τη ναυτιλία, την παρακολούθηση και ασφάλεια των δορυφόρων.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΕΚΤΑΚΤΟ ΗΛΙΑΚΟ ΣΥΜΒΑΝ ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΛΙΜΑ
Διαπίστωση και συμφωνία όλων των ομιλητών που συμμετείχαν στην ημερίδα ήταν οτι σήμερα, ένα μείζον ηλιακό συμβάν θα μπορούσε να διαταράξει σοβαρά ή να προκαλέσει σημαντικές ζημιές στα συστήματα του 21ου αιώνα, τα οποία είναι κρίσιμα για τις καθημερινές οικονομικές λειτουργίες της Ευρώπης, όπως οι δορυφόροι πλοήγησης και τηλεπικοινωνιών ή τα ηλεκτρικά δίκτυα και οι υπηρεσίες επικοινωνίας. (Διαβάστε αναλυτικά τα αποτελέσματα της ημερίδας εδώ)
Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, ένα και μόνο διαστημικό καιρικό φαινόμενο θα μπορούσε να έχει κόστος 15 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Ευρώπη, ενώ ακόμη και η συνήθης ηλιακή δραστηριότητα μπορεί να έχει δαπανηρό κόστος σε δορυφόρους καθώς και σε υποδομές στην επιφάνεια του πλανήτη.
Πιθανές επιπτώσεις του διαστημικού καιρού στο κλίμα επεσήμανε η κ. Φ Γκόφα από την ΕΜΥ (Τμήμα Διαστημικού καιρού), αναφέροντας ότι αυτό οφείλεται στη μεταβολή της λεγόμενης ηλιακής σταθεράς κατά 0,2%, το οποίο, αν και μοιάζει να είναι μικρό ως ποσοστό, δεν είναι καθόλου αμελητέο. Αναφέρθηκε επίσης αναλυτικά στις δράσεις του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) με έμφαση στον Διαστημικό καιρό, καθώς και στις ρυθμίσεις που έχουν γίνει στον ICAO- οργανισμό για την Αεροναυτιλία,- με την θέσπιση νομικού πλαισίου για τον διαστημικό καιρό στην Ευρώπη με την ονομασία Pecasus . Μετά το 2025 αναμένονται πολλές αλλαγές στον χώρο των προειδοποιήσεων για την Αεροναυτιλία που θα περιέχουν και τον διαστημικό καιρό .
Από την ΕΜΥ ο κ. Θ. Κολυδάς (Διευθυντής του Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου) περιέγραψε διαδικασίες επίδρασης της κατώτερης ατμόσφαιρας προς το διάστημα και αντιστρόφως και ανέφερε οτι έχουν υπάρξει περιπτώσεις δημιουργίας βαρυτικών κυμάτων προς την ανώτερη ατμόσφαιρα τα οποία προκλήθηκαν από το πέρασμα ενός ψυχρού μετώπου στην επιφάνεια . Πρόσθεσε επίσης ότι η επίδραση των ενεργητικών ηλεκτρονίων από την εξωτερική ζώνη ακτινοβολίας «Βαν Άλεν» με τα ανώτερα στρώματα της γήινης ατμόσφαιρας είναι σημαντική , καθώς έχουμε μεταβολές στη διεύθυνση και την ένταση του ανέμου, καθώς και μείωση του μεσοσφαιρικού όζοντος. Αναδεικνύονται έτσι βασικοί “κρίκοι” στην αλυσιδωτή αντίδραση που επιτρέπει στα ηλεκτρόνια να επιδρούν στα καιρικά συστήματα – και τον οποίο δεν κατανοούσαμε προηγουμένως. Ανέφερε οτι θα μπορούσε αυτό να μας βοηθήσει σε καλύτερες εποχικές προγνώσεις . Ο κ. Κολυδάς τόνισε οτι ένα πρόγραμμα νανοδορυφόρων ή RainCubeS θα μπορούσε να αποτελεί ένα στόχο για την Νοτιοανατολική Μεσόγειο σε θέματα καιρού καθώς στην Αμερική η χρήση τους σε ανάλογες δραστηριότητες έχει δώσει καλά αποτελέσματα.
Στις συζητήσεις που ακολούθησαν στο τέλος της Ημερίδας αναγνωρίστηκε από όλους τους Φορείς η συμβολή της Πολιτείας και αναφέρθηκε ότι ήδη έχουν γίνει πολυετείς επενδύσεις στο διάστημα κυρίως μέσω τριών φορέων (Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας) και έχουν ήδη καταβληθεί εκατοντάδες εκατομμύρια ΕΥΡΩ για την συμμετοχή της χώρας στην ESA, στην Ευρωπαϊκή Οργάνωση Μετεωρολογικών Δορυφόρων (EUMETSAT), στο στρατιωτικό διαστημικό σύστημα στρατηγικής παρατήρησης της Γης HELIOS-II και για τον HELLAS SAT. Αυτό που φάνηκε να αναζητούν οι συμμετέχοντες από την Πολιτεία, ήταν η θέσπιση ενός σύγχρονου πλαισίου Διοίκησης του νεοσύστατου Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος ΕΛΚΕΔ. Επιθυμία όλων είναι το νέο κέντρο να λειτουργήσει με τέτοιο τρόπο ώστε να συνδέσει όλους τους φορείς κάτω από μια σωστή πολιτική στόχων, αξιολογώντας τις ανάγκες της σύγχρονης Ελλάδος στο Διάστημα .
Στον παραπάνω πίνακα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κεντρική απόφαση του συμβουλίου Διαστημικού Καιρού της Δανίας η οποία αξιολογεί ότι για την χώρα είναι σημαντικότερη η επίδραση του μαγνητικού πεδίου για την θέρμανση της ατμόσφαιρας , από αυτήν που δημιουργείται από το CO2.
Ολες οι δράσεις απαιτείται να γίνουν κάτω από μακροπρόθεσμο πλάνο υλοποίησης στόχων και ως παράδειγμα αναφέρθηκε το αντίστοιχο 20ετές πλάνο που εφαρμόζεται στον Eumetsat. Είναι λυπηρό να διαπιστώνεται από όλους η άποψη, οτι παρόλες τις τεράστιες επενδύσεις της χώρας στο χώρο του διαστήματος τα τελευταία χρόνια δεν υπήρξε ποτέ εθνικός συντονισμός στο διάστημα, ούτε οριζόντια διαστημική πολιτική που θα μεγιστοποιεί την ανταπόδοση από τη συμμετοχή μας στους Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς Διαστήματος και στα διαστημικά προγράμματα .
Στο μυαλό μου έφερα την συνέντευξή στην Athens Voice τον περασμένο Μάρτιο του διακεκριμένου καθηγητή κ. Σταμάτη Κριμιζή ο οποίος απαντώντας σε ερώτηση για τη δραστηριότητα του (τότε) Ελληνικού Οργανισμού Διαστήματος, τόνιζε ότι «απ’ ό,τι γνωρίζω δεν έχει ακόμη δομηθεί με προσωπικό, δεν έχει πρόγραμμα». “Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει διαστημική δραστηριότητα σε εργαστήρια και σε μικρές εταιρείες στον ιδιωτικό τομέα”. Και συνέχιζε
«Ένας από τους σκοπούς της ίδρυσης του Ελληνικού Οργανισμού Διαστήματος ήταν να οργανώσει αυτή τη δραστηριότητα και να κάνει χρήση όλων των εφαρμογών, τεχνολογιών και προϊόντων που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, επειδή είμαστε μέλη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Δικαιούμαστε να επανέλθουν τα χρήματα που καταβάλλονται από τη χώρα σε μορφή τεχνολογικών προγραμμάτων, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν από τα ελληνικά κέντρα ερευνών και τη βιομηχανία για να λάβουμε μέρος στη διαστημική δραστηριότητα της Ευρώπης»
Αυτά σημείωνε και σχετικά για τους λόγους της παραίτησής του από τη θέση του προέδρου του (τότε) Ελληνικού Οργανισμού Διαστήματος, είπε ότι του «αφαίρεσαν όλες τις αρμοδιότητες και τις μεταβίβασαν στους υπαλλήλους του υπουργείου και τον Γενικό Γραμματέα», και έκανε λόγο για κακοδαιμονία της ελληνικής πραγματικότητας……
Εδώ θα κλείσω με μια άλλη κακοδαιμονία μετεωρολογικής …πραγματικότητας. Στο υπό αναθεώρηση Προεδρικό Διάταγμα της ΕΜΥ , αρμόδια επιτροπή έχει εισηγηθεί στο σχέδιο αναθεώρησης πρόταση η οποία αναφέρει, ότι το νεοσύστατο τμήμα έρευνας Διαστημικού Καιρού της ΕΜΥ πρέπει να καταργηθεί…..! Ευχομαι να κάνω λάθος. Διότι αν πράγματι συμβαίνει αυτό, δεν βλέπω τι νόημα έχει στην Κεντρική μας ιστοσελίδα να τονίζουμε την αξία του Διαστημικού Καιρού και να προβάλλουμε ως παραδείγματα τις δράσεις του ΝΟΑΑ και του MetOffice στο Ηνωμένο Βασίλειο με τις σχετικές Διευθύνσεις Επιχειρησιακής Παρακολούθησης και Έρευνας, την στιγμή που εμείς προτείνουμε να τις καταργήσουμε. Ουδέν (άλλο) σχόλιο. Ο χρόνος θα δείξει.