Το μικρό καλοκαιράκι του Αγίου Δημητρίου μέσα από την επιστήμη, το μύθο, την παράδοση και τη μουσική

Έχουμε πολλές φορές αναφέρει ότι ο Οκτώβριος είναι ένας μήνας μεταβατικός ή ακόμη και προθάλαμος για τον επερχόμενο χειμώνα. Προσθέσαμε όμως, ότι σε πολλές περιπτώσεις τυχαίνει τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη πολλές ημέρες του Οκτωβρίου να κυλούν με ζεστό και άνομβρο καιρό. Αυτές οι ημέρες είναι γνωστές σε πολλούς ως Ινδιάνικο Καλοκαίρι (Indian Summer)  ή καλοκαιράκι του Αγίου Δημητρίου .

Το Σάββατο , δηλαδή χθές 24/10/2020, μπορούμε να πούμε οτι “υπό συνθήκη” είιχαμε μια ημέρα που μας θύμιζε μικρό καλοκαιράκι , καθώς ο υδράργυρος έφτασε τους 30 βαθμούς στο Άργος τους 29 στο Ελληνικό και τους 27 βαθμούς Κελσίου στη Σάμο τη Μύκονο το Καστελόριζο την Τανάγρα , Τατόι Σέρρες στη Ρόδου και σε άλλες περιοχές . Οι άνεμοι ήταν εξασθενημένοι. Την γενική εικόνα την “χαλούσε” η παρουσία του χαμηλού στην Ιταλία που από σήμερα θα κινηθεί ανατολικότερα και θα προκαλέσει τοπικές βροχές, απομακρύνοντας παράλληλα τον αντικυκλώνα (τις Υψηλές Πιέσεις) ανατολικότερα.

Η ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΗΓΗΣΗ

Για να έχουμε ευνοικές συνθήκες ύπαρξης αυτού του μιρού καλοκαιριού , θα πρέπει  να υπάρχουν  ευσταθείς καιρικές συνθήκες στην ανώτερη ατμόσφαιρα αλλά και στην επιφάνεια, με έναν ισχυρό αντικυκλώνα να καλύπτει πολλές περιοχές. Κάτι ανάλογο που συμβαίνει και με τις Αλκυονίδες ημέρες τον χειμώνα.

Στον παραπάνω χάρτη απεικονίζεται η κατάσταση της ατμόσφαιρας στα 500 hPa, μια στάθμη πολύ σημαντική για τους μετεωρολόγους. Σε αυτούς τους χάρτες παρατηρείται μια έξαρση (Ridge) των ισοϋψών (πράσινη γραμμή) η οποία εμφανίζεται και στους δύο χάρτες και με αυτήν υποδηλώνονται οι περιοχές των υψηλών πιέσεων είτε αυτές είναι μετακινούμενες ή στάσιμες. Κάτω από αυτές τις περιοχές στην επιφάνεια επικρατεί κατά κανόνα ζεστός και άνομβρος καιρός

Αυτό το Ridge , όπως παρατηρούμε στον παραπάνω χάρτη μέχρι το Σάββατο βρισκόταν σχεδόν πάνω απο την χώρα μας και γιαυτό είχαμε τόσο ζεστό και αίθριο καιρό. Όμως η διαταραχή ( trough )  που υπάρχει στη Δυτική Μεσόγειο, θα κινηθεί ανατολικά και θα αλλάξει το σκηνικό του καιρού  και θα έχουμε αρκετές βροχές στη χώρα μας , κυρίως την ερχόμενη Τετάρτη και Πέμπτη όπως αποτυπώνεται στο παρακάτω βίντεο.

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΓΙΑ ΤΟ ΙΝΔΙΑΝΙΚΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Ο όρος «ινδιάνικο καλοκαίρι» χρησιμοποιείται εδώ και δύο αιώνες. Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ στα τέλη του 18ου αιώνα. Υπάρχουν πολλές εκδοχές γιατί ονομάστηκε έτσι και οι ερμηνείες είναι πολλές. Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι ίσως αυτή είναι η παραδοσιακή περίοδος κατά την οποία οι Ινδιάνοι της Αμερικής συνέλεγαν τη σπορά τους.

Ο ιστορικός Daniel J. Boorstin, συγγραφέας του βιβλίου «The Americans, The Colonial Experience», εκτιμά ότι ο όρος προέρχεται από την εποχή που οι Ευρωπαίοι κατακτητές σταματούσαν τις επιδρομές εναντίον των Ινδιάνων της Αμερικής, περίπου αυτές τις ημέρες του φθινοπώρου. Όποια και αν είναι η προέλευση της φράσης, προφανώς πρώτα χρησιμοποιήθηκε στις ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες. Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση της φράσης εμφανίζεται σε μια επιστολή που γράφτηκε από έναν Γάλλο που ονομάζονταν John de Crevecoeur στις 17 Ιανουαρίου 1778. Στην περιγραφή του για τη χώρα του Mohawk γράφει: «Μερικές φορές η βροχή ακολουθείται από ένα διάστημα ηρεμίας και ζεστού καιρού που ονομάζεται “Ινδιάνικο καλοκαίρι.”

Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο στις αρχές του 19ου αιώνα και συνέχισε να αποκτά ευρεία χρήση. Στον Καναδά εμφανίστηκε το 1821, όπου οι γαλλόφωνοι Καναδοί μετέφρασαν κι αυτοί τον όρο ως «το καλοκαίρι των Ινδιάνων».

Το ινδιάνικο καλοκαίρι έρχεται συνήθως μετά τον πρώτο παγετό στην Αμερική και μπορεί να παραμείνει για μερικές ημέρες ή εβδομάδες. Οι ημερομηνίες για το ινδιάνικο καλοκαίρι δεν είναι σταθερές. Στη Μινεσότα των ΗΠΑ, για παράδειγμα, το ινδιάνικο καλοκαίρι έρχεται στις αρχές Οκτωβρίου.

Στο Λονδίνο το φαινόμενο εμφανίζεται στα τέλη του Οκτώβρη, όπως και στη χώρα μας. Στην Αγγλία οι υψηλότερες θερμοκρασίες που σημειώθηκαν Οκτώβριο και Νοέμβριο ήταν οι 29,9 ° C την 1η Οκτωβρίου 2011, στο Gravesend, στο Kent και στους 21,7 ° C στις 4 Νοεμβρίου 1946, στο Prestatyn του Denbighshire.

ΚΑΛΟΚΑΙΡΑΚΙ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στην Ελλάδα το μικρό καλοκαιράκι μετεωρολογικά ακολουθεί την πορεία του αντικυκλώνα που επεκτείνεται προς την περιοχή μας . Η ονομασία «μικρό καλοκαιράκι του Αγίου Δημητρίου» αναφέρεται διότι η γιορτή του Αγίου Δημητρίου από τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού ήταν μια γιορτή ορόσημο για τις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Ειδικά για τους κτηνοτρόφους σήμαινε το τέλος της παραμονής τους στα βουνά και την αρχή της πολυήμερης πορείας τους προς τα χειμαδιά των κάμπων. Στα ορεινά ξαναγύριζαν έξι μήνες μετά, του Αγίου Γεωργίου.

Κάτι ανάλογο παρατηρούμε ότι συνέβαινε και στην Ελληνική Μυθολογία. Η Περσεφόνη ξαναγύριζε στα σκοτάδια του Άδη, αφήνοντας πίσω της τη Δήμητρα να οδύρεται για την απώλεια. Η τελευταία για να εκδικηθεί έφερνε στους ανθρώπους το χειμώνα. Και τα χρυσάνθεμα – τα ‘αγιοδημητριάτικα” που ανθίζουν αυτή την εποχή ακόμη και σήμερα πολλοί τα θεωρούν πένθιμα λουλούδια γιατί σύμφωνα με μια λαογραφική ερμηνεία, εμφανίζονται για να παρηγορήσουν τη Δήμητρα για την αποχώρηση της κόρης της στον Άδη. Ο λαός θέλησε να ξορκίσει το φόβο για τον επερχόμενο χειμώνα, αλλά και θέλησε να συνεχίσει αρχαίες δοξασίες μέσα στη νέα χριστιανική πραγματικότητα. Όπως και να έχει το πράγμα οι μεγάλες γιορτές “γράφουν” μέσα στη ζωή των ανθρώπων, δίνοντας τα δικά τους νοήματα στην καθημερινότητα και τις εργασίες.

ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΛΑΟΙ ΕΧΟΥΝ ΤΕΤΟΙΑ ΜΙΚΡΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΑΚΙΑ

Παρόμοιες καιρικές συνθήκες, με τοπικές παραλλαγές, υπάρχουν επίσης και σε άλλους λαούς. Παραπάνω αναφερθήκαμε ότι ο αντικυκλώνας(πεδίο υψηλών πιέσεων) που σχηματίζεται μπορεί να είναι κινητός ή σχεδόν στάσιμος και αυτό έχει να κάνει κυρίως με την διάρκεια αυτού του ζεστού και άνομβρου καιρού καθώς και την χρονική περίοδο που εμφανίζεται. Έτσι αυτή η ζεστή περίοδος του φθινοπώρου ονομάζεται «Χρυσό καλοκαιράκι» “Altweibersommer” στη Γερμανία, την Αυστρία, την Ελβετία, τη Λιθουανία.

Στην Ουγγαρία (venaasszonyok nyara), στην Εσθονία ( vananaistesuvi), ενώ σε χώρες σλαβικής γλώσσας – για παράδειγμα, στη Δημοκρατία της Τσεχίας, την Πολωνία, τη Σλοβακία, τη Ρωσία, τη Σερβία και την Κροατία – είναι γνωστό ως «Καλοκαίρι της παλιάς γυναίκας» (Τσέχικα: babí léto, πολωνικά: babie lato, σλοβάκικα: babie leto)

Στη Βουλγαρία είναι γνωστό ως «Καλοκαίρι του τσιγγάνου» ή «Καλοκαίρι του φτωχού». Στη Σουηδία, υπάρχει το “Brittsommar” (από το “Birgitta” και το “Britta”, με τις μέρες αυτές γύρω στις 7 Οκτωβρίου).Στην Ιρλανδία, το φαινόμενο ονομάζεται «Μικρό φθινόπωρο των χήνων» “fómhar beag na ngéanna” και στα εύκρατα μέρη της Νότιας Αμερικής, όπως στη νοτιότερη Βραζιλία, Αργεντινή, Χιλή και Ουρουγουάη, το φαινόμενο είναι γνωστό ως Veranico, Veranito ή Veranillo και συνήθως συμβαίνει στις αρχές του (δικού τους) φθινοπώρου μεταξύ του τέλους Απριλίου και στα μέσα Μαΐου. Είναι επίσης είναι γνωστό ως “Veranico de Mayo” ή ως “Veranito de San Juan” δηλαδή «Το καλοκαίρι του Αγίου Ιωάννη» Εκεί η έναρξη και η διάρκεια του φαινομένου σχετίζονται άμεσα με την εμφάνιση του El Niño.

Σε άλλες χώρες συσχετίζεται με τις φθινοπωρινές ονομαστικές μέρες ή τις μέρες του Αγίου Μάρκου στην Πορτογαλία, Ισπανία και Γαλλία, το «Καλοκαίρι του Αγίου Μαρτίνου σε Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία και Πορτογαλία) και «Το καλοκαίρι του Μιχαήλ» στη Σερβία.Στην γειτονική μας Τουρκία γιορτάζεται τον Νοέμβριο και ονομάζεται pastirma yazı, που σημαίνει «Καλοκαίρι του Παστουρμά» , δεδομένου ότι το μήνα Νοέμβριο στην Τουρκία θεωρείται ότι είναι η καλύτερη περιοδος για να γίνει ο παστουρμάς.

ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΑΚΙ ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

“Indian Summer” by DOORS

I love you, the best
Better than all the rest
I love you, the best
Better than all the rest
That I meet in the summer
Indian summer
That I meet in the summer
Indian summer
I love you, the best
Better than all the rest

Kαι σε άλλες μουσκές περιπλανήσεις. Καλή ακρόαση !