TOP STORIES Αρθρογραφια Κοινωνία Μετεωρολογία και Κλίμα Προγνώσεις

Το «ουζούμ μελτέμ» και οι υψηλές θερμοκρασίες

[responsivevoice_button voice=”Greek Female”]

Όλοι γνωρίζουμε την ευεργετική δράση του μελτεμιού που ρίχνει σημαντικά την θερμοκρασία στην ανατολική νησιωτική χώρα  καθώς και τις ανατολικές ηπειρωτικές περιοχές.

Πολλές φορές όμως συμβαίνει  η θερμή εισβολή στη χώρα μας να μην οφείλεται μόνο στη γνωστή σε όλους “κλασική μεταφορά θερών αερίων μαζών”  από τις ακτές της Αφρικής , αλλά να συμβαίνει και από μεταφορά θερμών αερίων μαζών  από την Τουρκία. Με την ανατολική συνιστώσα του ανέμου στην στάθμη των 850 hPa,  πολλές φορές μεταφέρονται θερμές αέριες μάζες από το εσωτερικό της Τουρκίας προς τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα. Οι θερμές αυτές μάζες κάποιες φορές φτάνουν και στην Θεσσαλία όπου εγκλωβίζονται και ανεβάζουν σημαντικά την θερμοκρασία και στα ηπειρωτικά

Αυτό το “θερμό μελτέμι” όπως γράφουμε σε άλλο άρθρο για την προέλευση της λέξης του μελτεμιού είναι το “το «ουζούμ μελτέμ» (σταφυλιού) που  εμφανίζεται στα τέλη Αυγούστου, αρχές Σεπτεμβρίου , όταν αρχίζει να ετοιμάζεται η παραγωγή του σταφυλιού».

Οι αέριες μάζες πάντως , παρότι είναι αρκετά θερμές όταν έρχονται από την Τουρκία , περώντας πάνω απο το Αιγαίο αλλάζουν χαρακτηριστικά και μειώνεται η θερμοκρασία τους στην επιφάνεια αισθητά .  Η πρώτη καταγραμμένη αναφορά στους ετησίες ανέμους εντοπίζεται σε γραπτά μνημεία που χρονολογούνται περίπου στο 700 πχ . Στη συνέχεια ο Αριστοτέλης τους ονομάζει «ετησίες ανέμους», δηλαδή ανέμους που πνέουν κάθε έτος, τους ανέμους που πνέουν στο Αιγαίο κατά το καλοκαίρι και έχουν κυρίως βόρεια διεύθυνση. Επίσης παρόμοια στοιχεία δίνει ο Θέων ο Αλεξανδρεύς (περίπου -335, – 405).

Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ ΜΕΛΤΕΜΙ

Για το άν η λέξη Μελτέμι είναι τουρικής προέλευσης ή όχι ο αρχαιολόγος ιστορικός Χάρης Κουτελάκης στο βιβλίο του «Αιγαίο και Χάρτες με ανατρεπτική ματιά» – Αθήνα 2008 γράφει χαρακτηριστικά : “Με όσους συζήτησα την πιθανή προέλευση της λέξης, όλοι ισχυρίστηκαν ότι είναι τουρκική. Δεν σκέφθηκαν φαίνεται ότι οι Τούρκοι δεν υπήρξαν ποτέ ναυτικοί σε σημείο που να ονοματοδοτήσουν με τη γλώσσα τους γεωγραφικές – ναυτικές λέξεις και ναυτικά παραγγέλματα ή ανέμους. Λόγου χάρη οι λέξεις κορφέζ και λιμάν που χρησιμοποιούν μέχρι σήμερα, είναι οι ελληνικές ναυτικές λέξεις κόρφος (= μικρός κόλπος) και λιμάνι.” 

Το γεγονός της επίδρασης της ελληνικής ναυτικής ορολογίας στην τουρκική επιβεβαιώνει και ο Δημ. Λούπης στο άρθρο του «Η πειρατεία στα οθωμανικά ναυτικά κείμενα, 16ος – 17ος αιώνας», Πρακτικά Μονεμβασίας, Πειρατές και Κουρσάροι ,Αθήνα 2003, ” O κ. Κουτελάκης συνεχίζει : « Φυσικά δεν σκέφθηκαν τη lingua Franca των ναυτικών που κατ’ αντιστοιχία με το tres long (τρελλό) για τον μακρύ Υμηττό, μας προσφέρει το κλειδί στη λύση και για το Μελτέμι, λέξη δηλωτική του κακού καιρού που επικρατεί κατακαλόκαιρο στο Αιγαίο, δηλαδή Mal-tem (ps).

Την καλοκαιριάτικη κακοκαιρία στο Αιγαίο βεβαίως την είχαν αντιληφθεί και οι Τούρκοι, γι’ αυτό και στο βιβλίο ναυσιπλοΐας του Τούρκου ναύαρχου – πειρατή Piri Reis (1521) τα νησιά μας αποκαλούνται «νησιά της Άσπρης θάλασσας » (Ρiri Reis, Κουτελάκης, Κάρπαθος, 367-375. Του ιδίου, Νίσυρος, 111 -128), δηλαδή της κυματώδους και αφρισμένης” .

Με το θέμα της πηγής της προέλευσης της λέξης μελτέμι ασχολείται και ο συνάδελφος Μετεωρολόγος Δημήτρης Ζιακόπουλος , ο οποίος στο προσωπικό του ιστολόγιο αναφέρει ότι «οι Τούρκοι ως λαός ασχολήθηκαν περισσότερο με την επίδραση του ανέμου στη γεωργική παραγωγή και γι’ αυτό τον λόγο το μελτέμι πήρε ονομασίες σχετικές με την παραγωγή φρούτων , όπως αρχικά το «κιράζ μελτέμ» (κερασιού) , αργότερα το «καβούν μελτέμ» (πεπονιού) και τέλος το «ουζούμ μελτέμ» (σταφυλιού) στα τέλη Αυγούστου, όταν αρχίζει να ετοιμάζεται η παραγωγή του σταφυλιού».

Αυτά τα τελευταία μελτέμια, στην ελληνική ναυτική δημώδη ονομασία,  τα ονομάζουμε στην Άνδρο αλλά και σε άλλα νησιά  « Τ΄ άη Γιάννη τα γραιγώλια». Σε όλα τα Κυκλαδονήσια οι άνεμοι αυτοί πνέουν κατ’ έτος περί τις 29 Αυγούστου, επετείου της μνήμης της αποτομής της τιμίας κεφαλής του Προδρόμου και Βαπτιστή Ιωάννη . Εμφανίζονται ως “Μέσης” λαμπρός, δηλαδή Γραίγος φρέσκος και σημειώνεται ότι μόλις «σπάσουν» (κοπάσουν) “Τ΄ άη Γιάννη τα γραιγώλια” ξεκινούν τα “Τ΄ άη Σώστη οι μπονάτσες”.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι εφόσον η ρίζα της λέξης είναι Γαλλική κατά κάποιο τρόπο «επιτρέπεται» ακόμη και σε μας τους Μετεωρολόγους τον ετησία άνεμο να τον αποκαλούμε με την εύηχη λέξη μελτέμι. Άλλωστε ο σεβασμός στην ιστορική αξία δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στην ονομασία , αλλά στην ουσία της επιστήμης που οι ρίζες της μας ενώνουν ισχυρά με το παρελθόν σε ένα κόσμο που «τα πάντα ρει».

Visited 40 times, 1 visit(s) today
0Shares

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *