[responsivevoice_button voice=”Greek Female”]
Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τον Όμηρο ως ποιητή, αλλά μέσα από τα έργα του αναδύεται και μια άλλη πτυχή της ζωής του. Μέσα απο τα έργα του διαπιστώνουμε ότι ήταν και ένας συνειδητοποιημένος οικολόγος, ήδη από τον 8ο π.Χ αιώνα !
Στην ουσία ο Όμηρος πρώτος μελετά την επίδραση του πολέμου στη φύση και την καυτηριάζει. Στη ραψωδία Φ της Ιλιάδας, όπου ο ποιητής περιγράφει τις σκληρές σκηνές που εκτυλίσσονται στον ποταμό Σκάμανδρο*, βάζει τον Αχιλλέα να παλεύει με τα ορμητικά νερά του ποταμού, με τον πνιγμό του να μοιάζει βέβαιος. Ικετεύει το Δία να τον σώσει από τον οργισμένο Σκάμανδρο. Επεμβαίνει η Ήρα, καλώντας τον Ήφαιστο να σώσει τον Αχιλλέα.
Αυτός τότε βάζει φωτιά στα δάση και γρήγορα το νερό του ποταμού αρχίζει να βράζει από τη ζέστη της φωτιάς. Ο θεός του ποταμού, ο Σκάμανδρος, παρακαλεί την Ήρα να σταματήσει τον Ήφαιστο, υποσχόμενος ότι ο ίδιος θα αφήσει ήσυχο τον Αχιλλέα, όπως και γίνεται. Ο Όμηρος περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο τόσο τη μόλυνση του ποταμού από το αίμα των Τρώων, όσο και τη μεγάλη πυρκαγιά του Ήφαιστου.
ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ : O ΘΕΜΕΛΙΩΤΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ
Μπορεί όπως αναφέραμε προηγουμένως ο Όμηρος να κάνει αναφορά για την καταστροφή της φύσης , όμως ο κλάδος της μελέτης των Οικοσυστημάτων ουσιαστικά θεμελιώθηκε από το Θεόφραστο (373-288 π.Χ.), μαθητή του Αριστοτέλη και διάδοχό του στην περιπατητική σχολή του Λυκείου. Ο Θεόφραστος που η καταγωγή του ήταν από την Ερεσό της Λέσβου, έγραψε περίπου 240 βιβλία, από τα οποία λίγα σώθηκαν. Ο Θεόφραστος αν και διαφοροποιήθηκε από την άποψη του δασκάλου του ότι το φυσικό περιβάλλον δημιουργήθηκε για τον άνθρωπο, δεν αρνήθηκε ωστόσο την ύπαρξη σκοπού στη φύση. Αναζήτησε τις συγγένειες ανάμεσα στους ζωντανούς οργανισμούς και στοχάστηκε πάνω στις ισορροπίες των οικοσυστημάτων. Είχε τη δυνατότητα να κάνει την έρευνά του στο “Μουσείο” της Αλεξάνδρειας, που διέθετε ζωολογικό και βοτανικό κήπο, αστεροσκοπείο και εργαστήριο, ενώ στα βιβλία του αναφέρθηκε σε πρωτοποριακά για την εποχή θέματα: τις διαφορές μεταξύ των διάφορων κλιματικών ζωνών, το μικροκλίμα, ακόμη και την αισθαντικότητα των φύλλων. Πρώτος ανακίνησε το μεγάλο θέμα των ημερών μας: την επίδραση της ανθρώπινης δραστηριότητας πάνω στο κλίμα και τις διαταραχές του οικοσυστήματος από καταστροφές δασών, αποξηράνσεις ελών και βιοτόπων.
Μπορεί βέβαια ο Θεόφραστος να ασχολήθηκε πρώτος με το οικοσύστημα, αλλά χρειάστηκαν μερικές …χιλιετίες για να επινοηθεί ο σχετικός όρος. Ο Βρετανός οικολόγος Arthur Tansley, ήταν εκείνος που το 1935 βάφτισε «οικοσύστημα» το αλληλοεπιδρόν σύστημα μεταξύ της βιοκοινότητας (biocoenosis), δηλαδή του συνόλου των ζωντανών πλασμάτων και του βιοτόπου τους, του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν. Η ιδέα του Tansley υιοθετήθηκε από τον καθηγητή Βιολογίας Εugene Odum, o οποίος μαζί με τον αδελφό του, Howard, έγραψαν ένα εγχειρίδιο, που εκπαίδευσε περισσότερες από μία γενιές βιολόγων και οικολόγων στη Β. Αμερική.
ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ και ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ
Δεν μπορεί παρά να αισθάνεσαι δέος όταν έχεις στα χέρια σου –έστω και σε ηλεκτρονική μορφή- ένα έργο του 1495 σε έκδοση του λόγιου ανθρωπιστή και ελληνιστή εκδότη της Αναγέννησης Αλδου Μανούτιου, ο οποίος στα τέλη του 15ου αιώνα , εξέδωσε ποίηση, Αττικές τραγωδίες και κωμωδίες, έργα του Πλάτωνα, του Θεόφραστου και του Αριστοτέλη σε αυστηρά προσεγμένες και επιμελημένες εκδόσεις, διαχέοντας το ελληνικό πνεύμα στην Ευρώπη. Από την ψηφιακή βιβλιοθήκη του ΑΠΘ είχα την τύχη να “ανακαλύψω” και ελεύθερα να κατεβάσω ένα μεγάλο μέρος του έργου του Θεόφραστου ( αναφορά από τον Λαέρτιο 3ο αιώνα μ.Χ.) με τίτλο «Περί Φυτών Αιτιών» κ.α ( Το σκανάρισμα της ηλεκτρονικής έκδοσης έχει γίνει από την Ευξεινο Λέσχη Ποντίων Νάουσας –Εθνική Βιβλιοθήκη Αργυρούπολης ) Ένα μεγάλο μπράβο στους ανθρώπους που δούλεψαν και συνεχίζουν να διατηρούν την πνευματική και πολιτιστική κληρονομία του τόπου μας . Αυτά αντί επιλόγου
Θ. Ν. Κολυδάς
Σημείωση* : Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Σκάμανδρος φέρονταν τόσο ο ποταμός στην πεδιάδα της Τροίας, ο σημερινός Καραμεντερές, όσο και ο αντίστοιχος ποτάμιος θεός. Ο Σκάμανδρος λεγόταν και Ξάνθος από τους θεούς, είτε επειδή είχε κοκκινωπά νερά, είτε επειδή κοκκίνιζε το μαλλί («ποκάρι») των προβάτων που πλένονταν στα νερά του. Ο μύθος έλεγε επίσης ότι η θεά Αφροδίτη, προτού παρουσιασθεί στον Πάρι για να διεκδικήσει το πρωτείο της ομορφιάς, λούστηκε στον Σκάμανδρο για να ξανθύνουν τα μαλλιά της.
Ο Σκάμανδρος ποταμός δημιουργήθηκε κατά τη μυθολογία ως εξής: Κατά την εκστρατεία του Ηρακλή στην Τροία, πολύ πριν τον Τρωικό Πόλεμο, ο ήρωας δίψασε κάποτε σε τόπο όπου δεν υπήρχε νερό. Παρακάλεσε τότε τον πατέρα του τον Δία να του υποδείξει μία πηγή. Πραγματικά, ο Δίας έκανε να τρέξει μπροστά του ένα μικρό ρυάκι, το οποίο ωστόσο δεν φάνηκε αρκετό στον Ηρακλή. Τότε ο Ηρακλής έσκαψε τη γη και βρήκε μία μεγάλη φλέβα νερού. Αυτό ήταν η πηγή του Σκαμάνδρου, του οποίου το όνομα προέρχεται από το ρήμα «σκάπτω» = σκάβω, σκαλίζω. Στην Ιλιάδα ο Σκάμανδρος παρουσιάζεται ως ποτάμιος θεός (και με τα δύο ονόματα), γιος του ίδιου του Δία ή (όπως όλοι σχεδόν οι ποτάμιοι θεοί) του Ωκεανού και της Τηθύος. Ο θεός Σκάμανδρος πήρε ως σύζυγό του μία Νύμφη, την Ιδαία, και απέκτησαν μαζί ένα παιδί, τον Τεύκρο, που αναδείχθηκε στον πρώτο βασιλιά της Τροίας. Για τον λόγο αυτό ο Σκάμανδρος θεωρείται γενάρχης των Τρώων, οι οποίοι τον τιμούσαν στις παραδόσεις τους και αρκετοί έπαιρναν το όνομά του.